Menntamál - 01.02.1972, Blaðsíða 21

Pegar velja skal námsefni til kennslu á skyldu-
námsstigi, eru að mínu viti a. m. k. tvö atriði,
sem ber að hafa í huga. Námselnið á að vera
þroskandi i'yrir nemandann og/eða mynda hluta
al' þeim þekkingarforða, senr flestum er nauð-
synlegur í nútíma þjóðfélagi. „Börn eru vísinda-
menn að eðlisfari. Þau eru forvitin og spurul
og leita skýringa á fyrirbærum með því að beita
eigin skilningarvitum og liugsun. Ánægjan af
eigin upjrgötvun er hvergi meiri en meðal barna,
og þetta ber að virkja við námið.“ Ef við getum
fallizt á þessa tilvitnun, þá getum við í eðlis-
og efnafræði fundið fjöldan allan af heillandi
viðfangsefnum, þar sem nemendur geta með eigin
athugunum leyst margþætt verkefni og jafnframt
jrjálfað hjá sér rökvísi, skijmleg vinnubrögð og
gagnrýni á upplýsingar, lært ýrnis handbrögð og
kynnzt gildi samvinnunnar við lausn flókinna
verkefna. Þessir Jrættir tel eg að hafi orðið út-
undan í bókum þeim, er nefndar voru.
En hvað um hitt atriðið, þekkingarforðann,
sem ég nefndi áðan? Ég tel ýmislegt í efnisvali
ofangreindra bóka nrjög athugavert en vil þú
ekki ræða Jjetta atriði hér. Hins vegar held ég,
að alvarlegra sé misræmið milli Jjess fjölda erfiðra
hugtaka, sem nemendum er ætlað að læra, og
tímans, sem Jjeim hefur verið skammtaður til
námsins. Afleiðingin verður sti, að flestir hafa
mjög takmarkað gagn af náminu, og oft hefur
mér fundizt, að alls konar misskilningur væri
Jjað, sent helzt sæti eftir, Jjegar nemendur koma
til framhaldsnáms. Þetta misræmi hefur einnig
orðið til Jjess, að margir kennarar hafa freistað
Jjess að kenna efnið til utanbókarnáms og láta
skilninginn mæta afgangi, í von um, að þannig
mætti fleyta nemendum ylir landsprófshjallann.
Sé [>etta rétt, held eg að finna mætti eitthvert
skemmtilegra viðfangsefni til utanbókarlærdóms
en eðlisfræði fyrir nemendur að sýna hæfni sína á.
Margir hafa orðið til Jjess að gagnrýna fyrir-
komulag eðlis- og efnafræðikennslu hér á landi,
og minnist ég Jjess, að Kjarnfræðanefnd vakti
máls á Jjessu á sjötta tug aldarinnar. Sama gerðu
ýmsir einstaklingar, og er mér einkum minnis-
stæð mjög liörð gagnrýni Páls Theodórssonar
bæði í útvarjji og blöðum. Erlendis höfðu einnig
orðið miklar breytingar. Þótt óvíða væru menn
eins djújjt sokknir og hér, voru Jjar gerð stór
átök til að bæta um, og íslendingar, sem kynnt-
ust þessum breytingum, urðu til að vekja enn
frekar athygli á þörfinni hér heima. Þá urðu
ýmsar breytingar á atvinnuháttum til að ojjna
augu manna fyrir nauðsyn á staðgóðri kennslu
í raungreinum. Efnahagslífið er háð tækninni í
stöðugt ríkara mæli, en tæknin á aðeins að vera
Jjjónn okkar, ekki húsbóndi, og til Jjess að svo
megi verða, Jjarf allur almenningur að lrafa
nokkra innsýn í lögmál náttúrunnar.
Þegar stofnuð var skólarannsóknadeild við
Menntamálaráðuneytið, var Jjað eitt fyrsta verk
hennar að skijja nefnd til að kanna, livað væri
til tirbóta varðandi eðlis- og efnafræðikennslu.
í nefndina, sem skijjuð var 14. ágúst 1967, völd-
ust Jjeir Sveinbjörn Björnsson, eðlisfræðingur, og
var hann formaður nefndarinnar, Páll Théo-
dórsson, eðlisfræðingur, Sigurður Elíasson, kenn-
ari, Steingrímur Baldursson, jjrófessor, og Þórir
Ólafsson, menntaskólakennari. Allt voru þetta
menn þaulkunnugir kennslumálum. Sveinbjörn
liafði, auk Jjess að fást við kennslu, gert nákvæm-
an samanburð á kennslu í raungreinum hér og
í nokkrum nágrannalöndum og tekið þátt í ujjjj-
byggingu Tækniskóla íslands. Páls er áður getið.
Sigurður hafði verið einn ötulasti maður úr hójji
kennara við að betrumbæta kennsluna og bætti
úr brýnni þörf með Jjýðingu sinni á bók þeirra
Andersens og Norbölls. Steingrímur hafði stuðl-
að mjög að umbótum í efnafræðikennslu við
Háskóla Islands. Og Þórir hafði verið Jjátttak-
andi í mjög víðtæku og umfangsmiklu samstarfi
um samningu nýs námsefnis í eðlisfræði, sem
dregur nafn af Harvard-háskóla í Bandaríkjun-
um.
Nefndin lauk störfum í maí 1968 og skilaði
viðamiklu áliti, en megin Jjess hefur birzt í Jjessu
riti áður (1969) og verður Jjví ekki rakið hér,
lieldur aðeins drejjið á lielztu niðurstöður. Lagt
er til, að kennslan aukist verulega, hefjist í 11
ára bekkjum og verði samfelld út skyldunámið
og síðan áfram í Jjriðja og fjórða bekk gagnfræða-
skólans. Með Jjessu rnóti fæst fyrst og fremst
eðlilegur vinnutími til Jjess að nemendur geti
MENNTAMÁL
15