Menntamál - 01.02.1972, Blaðsíða 60

ÞÆTTIR UM UPPELDISMAL

♦
♦------------—-------------
Síðan í ársbyrjun 1970 hefur í útvarpinu
verið fluttur vikulegur þáttur um uppeldismál
í umsjá Gyðu Ragnarsdóttur, Margrétar Mar-
geirsdóttur og Pálínu Jónsdóttur. Efni þessa
þáttar er jafnan áhugavert fyrir lesendur
Menntamála, og er ætlunin að birta hér öðru
♦——— ---------------------♦
Gyifi Ásmundsson:
Afbrýðisemi
barna
Fyrsta barn foreldra sinna nýtur undir eðlilegum
kringumstæðum óskiptrar athygli og ástar foreldra sinna.
Það er því sízt að undra, þótt það fyllist kvíða og
óöryggi, þegar systkini kemur f heiminn, og þarf að
deila með því þeim tilfinningalegu Iffsnauðsynjum, sem
það átti áður óskiptar. Ekki aðeins deila þeim með
systkini sínu, heldur öllu líklegar að hverfa í skugg-
ann af því, verða afskipt, finna sér jafnvel ofaukið.
Barnið snýst óhjákvæmilega gegn þessari cgnun við að-
----------------------------------------♦
hverju erindi, sem ffutt hafa verið í þættinum.
Tvö þessara erinda hafa þegar birzt í 4. hefti
Menntamála 1971: Vasapeningar barna eftir
Kristin Björnsson, sálfræðing, og Börn á
sjúkrahúsi eftir Ólaf Stephensen, lækni —
en þar láðist að geta um uppruna þeirra.
stöðu sína. Það reynir að ráða fram úr þessum vanda með
þeim viðbrögðum, sem því eru tiltæk og eðlileg. Þessi
viðbrögð eru harla mismunandi, stundum bláber fjand-
skapur út í systkinið. Barnið lætur opinskátt i Ijós í
orði og gerðum, að því finnst systkinið fá meira eða að
það sé meira gert fyrir það. Barnið reiðist, grætur eða
fer í fýlu, ef yngra barnið fær eitthvað, sem það sjálft
fær ekki. Reiðin getur ekki síður beinzt gegn foreldr-
unum, öðru eða báðum eftir atvikum. En ástæðan er
augljós. Barnið er afbrýðisamt út í yngra systkini sitt.
En afbrýðisemi kemur ekki alltaf svo beint fram,
kannske sjaldnast, og foreldrar gera sér oft og einatt
ekki grein íyrir því, að ýmis viðbrögð barns eigi rætur
að rekja til afbrýðisemi, sjá ekki samhengið á milli at-
ferlis barnsins og þeirra tilfinninga, sem það ber til
yngra systkinis síns. Margir foreldrar verða aldrei varir
við afbrýðisemi hjá börnum sínum. Sumir segja gjarnan:
hann eða hún hefur enga ástæðu til að vera afbrýðisöm.
Við gerum aldrei upp á milli barnanna. Hið síðarnefnda
kann að vera rétt, foreldrar gera sjaldnast vísvitandi
upp á milli barna sinna. Þau miðla þeim af ást sinni og
ytri lífsgæðum, eins og þeim finnst réttast og sann-
gjarnast. En tilfinningar þarnsins byggjast ekki á hlut-
lægu mati á því hvað sé rétt og sanngjarnt. Raunveru-
leiki barnsins er annar en hinna fullorðnu, persónulegri,
tilfinningalegri. Öll börn hafa ástæðu til að vera af-
brýðisöm, þótt sú ástæða kunni ekki alltaf að vera tekin
góð og gild, sé hún aðeins metin eftir ytri atvikum.
Ástæðan er tilfinningalegs eðlis. Öll börn eru reyndar
einhvern tíma afbrýðisöm, ef við lítum á afbrýðisemi
sem þá tilfinningu, sem rís af þvi, að til kemur keppi-
nautur um þessa grundvallarþörf barnsins, ást foreldra
sinna.
MENNTAMÁL
54
J