Menntamál - 01.02.1972, Blaðsíða 43

Námsmat
Námsárangur er venjulega mældur með próf-
um. Munnlegar yfirheyrslur, viðræður og rök-
stuðningur mörkuðu löngum lokaáfanga náms.
Flokkun nemenda er þá byggð á mati prófdóm-
ara og kennara á kunnáttu nemenda í ákveðnu
námsefni. Inn í matið fléttast einnig álit mats-
ntanna á rökhugsun og hæfileikum nemandans.
Ritgerðir, sem leystu munnlegu prófin að nokkru
af hólmi, eru metnar á svipaðan liátt og munn-
legu prófin, þótt upplýsingar séu jafnvel tak-
markaðri.
Tilkoma hlutlægra prófa markar tímamót, en
með þeim er tekið upp fyrirfram mat á prófum.
Flokkun nemenda er hlutlægari og auðveklari,
ef um stóran nemendahóp er að ræða. Það skal
þó haft í huga, að sjálft matið á því, hvað er
rétt og hvað rangt í hlutlægum prófum, er hug-
lægt. Mjög þarf að vanda gerð hlutlægra prófa,
ef þau eiga að vera gott mælitæki, því að þau
veita nemendum ekkert tækifæri til sjálfstjáning-
ar eða skýringa. Stöðluð kunnáttupróf (óþekkt
hér á landi) eru traustasta mælitækið, ef bera á
saman þekkingu nemenda eða nemendahópa
eítir námsárangri. Samræmd próf (t. d. landspróf)
leyfa einnig samanburð en eru ekki eins áreið-
anleg.
TAFLA 1
Námsefni Markmið
1 2 3 4 5 6
A
B
C
D
E
Önnur breyting markaði tímamót í gerð prófa,
en hana má rekja 20 ár aftur í tímann. Það var
Ralph Tyler (1949), sem fyrst vakti athygli á því,
að eðlilegra væri að miða próf og námsmat við
markmið námsins fremur en ákveðið námsefni.
Krosstaflan, þar sem markmið svo sem kunnátta,
ýmis stig skilnings og allt ujDp í lausn nýrra verk-
efna eru annars vegar og þættir námsefnisins hins
vegar, auðveldar gerð prófa og námsmat (sjá
Töflu 1).
Ýmsar gerðir eru til af þessari töilu, og hafa auk
R. Tylers margir aðrir lagt hönd á plóginn, t. d.
B. Bloont (1956 og önnur gerð 1971), FI. Taba
(1962) og N. E. Gronlund (1968).
Þróun efnismats
E1 meta á nýskipan á kennslu eða kennsluefni,
kemur fyrst í liuga, hvort námsárangur eykst við
breytingarnar. Breytt kennslulyrirkomulag eða
kennsluefni þarf ekki að Jiýða bættan árangur
eða betri kennslu. Áhrif breytinga eru Jjó oftast
jákvæð, einkum í upphafi og einnig ef kennslu-
efni liefur áður lialdizt óbreytt í lengri tíma.
Algengast er að meta gæði námsefnis og
kennslu eftir árangri nemenda í tilteknum náms-
greinum og samanburði á meðaltölum af náms-
árangri hópa með nýtt og gamalt námsefni eða
aðferðir. Margir erfiðleikar eru á slíkum saman-
burði. Tilraunaaðstaða getur haft tímabundin
áhrif á nemendur og kennara (Hawthorn effect).
Tilraunahópurinn stendur sig yfirleitt betur en
samanburðarhópurinn, einkum ef tilraunin
stendur skamman tíma. Er þá erfiðleikum bund-
ið að ráða úr J>ví, hvort mælanlegur munur
kemur af breyttum kennsluháttum og kennslu-
efni eða af áhrifum, sem tilraunaaðstaðan hefur
á nemendur og kennara. Þessi tegund saman-
burðar nægir engan veginn til mats á gæðum
eða vanköntum á breyttri námsskrá, allra sízt, ef
J)að er hal't í lniga, að efnismat er fyrst og lremst
mat á starfi þeirra manna, er semja námsskrá
og skrifa kennsluefni og leiðbeiningar fyrir nem-
endur og kennara.
MENNTAMÁL
37