Menntamál - 01.02.1972, Blaðsíða 52

nemendur leysa að meðaltali helming prófsins
rétt. Sé slíkt próf notað til að gefa einkunnir
eftir í skóla, þá er ekki rétt að finna einkunn-
ina með deilingu á venjulegan hátt. Þessi þyngd-
armörk tryggja eftir því sem íöng eru á, að röð
nemenda sé rétt. Ýmsum aðferðum má svo beita
til að gefa einkunn, en unr það verður ekki íjall-
að hér.
Stundum er reiknaður út áreiðanleikastuðull
fyrir prófdómendur. Tveir eða fleiri gefa þá fyrir
sama próf, og er fylgnitala reiknuð út milli
einkunna þeirra. Slík fylgnitala sýnir, hve hlut-
lægt prófið er, og er óeðlilegt að hún sé lág —
hún má raunar ekki vera það, svo fremi próf-
dómendur liafi báðir eða allir þekkingu á efninu
og meðferð þess. I ýmsum tilfellum hefur munur
á fyrirgjöf prófdómenda verið með ólíkindum.
Fyrir sömu úrlausn í stærðfræði hefur t. d. verið
gefin falleinkunn, ágætiseinkunn, og allt þar á
milli. Niðurstöður slikra kannana bentu á nauð-
syn þess að gera próf hlutlægari en áður tíðkaðist.
Þær kröfur verður að gera til staðlaðra prófa,
að upplýsingar um áreiðanleika fylgi. Þessar upp-
lýsingar eru þó lítils virði, nema jafnframt sé
sagt, hvernig þeiiTa var aflað, þar með hvaða
hópur eða hópar tók prófið. Algengt er, að
áreiðanleikastuðull vel saminna, staðlaðra prófa,
bæði kunnáttu- og hæfileikaprófa, sé yfir 0,90.
Almenn skólapróf eru mun óáreiðanlegri. Aðal-
einkunn er þó oftast áreiðanlegri en hver ein-
kunn fyrir sig, sem hún byggist á, hvað sem ann-
ars má um slíkt meðaltal segja. Ef þýðingarmikil
ákvörðun er byggð á úrslitum prófsins, verður
að gera strangari kröfur til áreiðanleika þess en
ella. Niðurstaða eins prófs, þótt áreiðanleg sé
talin, er ekki álitin nægileg forsenda þess að
setja barn í sérbekk eða sérskóla. Almennt próf
í skóla getur hins vegar gert sitt gagn, þótt það
sé mun óáreiðanlegra. Það á þó að vera keppi-
keíli hvers þess, er próf semur, að gera það eins
áreiðanlegt og kostur er.
GILDI. Með hugtakinu gildi er átt við, hvort
próf geri það, sem við ætlumst til af því. Það
þætti óþarfi að spyrja, hvort landafræðipróí
prófaði Jandafræðikunnáttu nemenda. En er víst,
að það segi mér það, sem ég vil vita og held að
það prófi? Segi ég kannske um nemanda, að hann
liafi engan skilning á námsefninu, þegar ég sé
röng svör hans við spurningum um nöfn borga,
lengd fljóta eða röð fjarða. Þetta er ekki sagt
til að gefa í skyn, að aklrei eigi að spyrja um
slíka hluti. En ef við ætlum að prófa skilning,
verður verkefnið að reyna á skilning.
Ekkert próf getur haft gildi, nema það sé jafn-
framt áreiðanlegt. Gildi er aðalatriðið í allri próf-
gerð, en þar sent áreiðanleiki er nauðsynleg (en
ekki nægileg) forsenda gildis, var fjallað um
hann fyrst.
Sama próf getur haft mikið eða lítið gildi eftir
atvikum. Gildi, eins og áreiðanleiki, á því frekar
við niðurstöður mælinga en mælitækið sjállt.
l’alað er um gildi prófa frá mörgum sjónar-
miðum. Af þeim eru þrjú algengust, og verður
nú fjallað um hvert þeirra sérstaklega.
Innihaldsgildi er einkum haft í huga, þegar
kunnáttupróf eru samin. Þegar innihaldsgildi
prófs er athugað, þá er spurt um, hve gott sýnis-
horn námsefnis prófið er, og hvort það prófar
það stig efnismeðferðar, sem hæfir, t. d. minnis-
atriði, skilning, eða sjálfstætt mat á efninu.
Ef námsmarkmið hafa verið skilgreind, er mun
auðveldara en ella að semja próf þannig, að það
hafi hátt innilialdsgildi, þ. e. að það prófi raun-
verulega þá þætti náms og námsefnis, sent fjallað
er um. I'aka verður þá jafnframt til greina hlut-
fallslegt vægi hvers þáttar. Prófið hefur þeirn
mun nteira innihaldsgildi, sem það speglar þessa
þætti trúlegar og í sem réttustum hlutföllum.
Helzta keppikefli þeirra, sem kunnáttupróf
semja, er liátt innihaldsgildi, en eins og sést af
framansögðu dugar engin tölfræði til að meta
það, heldur einungis samanburður, þar sem próf-
ið er rýnt með þætti náms og námsefnis í huga.
Viðmiðunargildi segir til um fylgni einnar
mælingar við aðra, fengna með öðru mælitæki.
Þegar reiknað er út viðmiðunargildi prófs, getur
viðmiðunin, sem prófið er borið við, verið feng-
in samtímis (jafngildi, samtímagildi) eða síðar
(forsagnargildi).
Stundum er próf samið til að konia í stað ann-
ars, sem fyrir hendi er. Hópgreindarpróf er t. d.
MENNTAMÁL
46