Menntamál - 01.02.1972, Blaðsíða 50

Áreiðanleikastuðull. Þegar áreiðanl'eiki er ge£-
inn upp sem áreiðanleikastuðull, er byggt á
í'ylgnireikningi. Til að reikna út fylgni þarf tvær
mælingar, gerðar á sarna hópi manna. Athugað
er, hve svipuð röð einstaklinganna er í þessi tvö
skipti, og oft er tekið tillit til raunverulegs stigs-
munar. Sé innbyrðis röð hin sama í báðum til-
vikum, er um fullkomna, jákvæða samsvörun að
ræða, og er það táknað með fylgnistuðlinum
(fylgnitölunni) -|- 1,0. Sé röð einstaklinganna í
seinna tilvikinu algjörlega öfug við það, sem
hún var í fyrra skiptið, þannig að sá, sem þá
varð hæstur, verði lægstur í seinna skiptið, sá
næsthæsti næstlægstur o. s. frv., þá er um full-
komna, neikvæða samsvörun að ræða, sem tákn-
uð er með fylgnistuðlinum -4- 1,0. Sé ekki um
neina samsvörun að ræða, er fylgnin 0.
Þegar áreiðanleiki (stöðugleiki) mælinga er
fundinn með fylgnireikningi, þarf að fá tvær
mælingar með sama eða sambærilegu mælitæki,
og eru ýmsar aðferðir viðliafðar til þess. Áreið-
anleikastuðull getur tekið hvaða gildi sem er frá
0 til -f- 1,0, en getur eðlis síns vegna ekki verið
neikvæður. Þegar mælingarskekkja er engin, er
áreiðanleiki 1,0; þegar öll rnæling er skekkja,
er áreiðanleiki liennar 0. Neikvæð fylgni er til,
en ekki neikvæður áreiðanleikastuðull.
Áreiðanleikastuðull er breytilegur eftir því,
hvaða leið var farin til að fá fram mælingarnar
tvær, og verður jafnan að geta þess, hvaða að-
ferð var notuð, svo liægt sé að meta uppgelinn
áreiðanleikastuðul. Þessar eru helztu aðferðir,
sem notaðar eru:
1. Sama próf er lagt fyrir tvisvar. Jafnan verð-
ur að geta þess, hve langur tími leið milli fyrir-
lagninganna. Fylgnistuðull segir til um stöðug-
leika mælinganna. Þarna getur minni haft þau
áhrif, að fylgnistuðull verður óeðlilega hár, eink-
um ef stuttur tími líður milli prófa. Það kemur
til af því, að menn muna í seinna skiptið, hvaða
svör, rétt og röng, þeir gáfu í lyrra skiptið. F.kki
þarf annað en endurtaka þau til þess að full-
komin samsvörun fáist. Ef nokkur tími líður hins
vegar milli prófa, þá getur raunveruleg geta ein-
staklingsins breytzt. Slíkar breytingar stuðla að
lækkun áreiðanleikastuðuls og geta skajDað óverð-
skuldað vantraust á prófinu, sé tímalengdin ekki
höfð í huga, þegar ujjplýsingar um áreiðanleika
eru metnar.
2. Tvær gerðir sama prófs eru lagðar fyrir.
Fylgnistuðull segir til um jafngildi prófanna.
Þáttur rninnis hefur nú ekki truflandi áhrif, þar
sem verkefni eru ekki hin sömu. Því má leggja
jrról'in fyrir með svo stuttu millibili, að raun-
veruleg geta einstaklinga nái ekki að breytast.
Þessi aðferð er mikið notuð, þegar stöðluð jrróf
eiga x hlut; þess utan er hún lítið notuð, þar
sem sjaldnast er um Jxað að ræða, að tvö sambæri-
leg próf séu fyrir hendi.
Þegar nokkur tími er látinn líða milli fyrir-
hxgninga, þá er Jxessi aðferð strangasta prófun á
áreiðanleika. Þá koma sem sé til gieina öll Jxau
atiiði, sem geta valdið breytingum á stigum og
röð einstaklinganna og þar með lækkun á áreið-
anleikastuðli. Þetta verður að hafa í liuga Jxegar
áreiðanleikastuðull, fenginn með þessari aðferð,
er metinn.
3. Eitt jrróf er lagt fyiir, en gefið er fyrir
helminga Jxess sinn í hvoru lagi. Fylgni er síðaxr
reiknuð milli útkonni úr jrrófhelmingunum, og
fylgnistuðullinn segir til um jafngildi þeirra.
Með Jxessu er prófið raunar stytt um helming.
Þar sem stutt jnóf eru að öðru jöfnu óáreiðan-
legri en löng, þá verður áreiðanleikastuðulliirn
of lágur. Til að áætla áreiðanleika jrrófsins í
lieild er beitt sérstakri reikningsfornrúlu (Spear-
man-Brown formúlu).
Þessari aðferð má beita, þegar jrrófið samair-
stendur af mörgum, jafngildunr spurningum.
Hún er handhæg, enda mikið notuð. Algengast
er að kljúfa jrrófið Jrairnig, að setja spurning-
ainar til skiptis í prófhelmingana. Lenda þá allar
spurningar mmreraðar með oddatölum í annan
helnriirg, Jrær senr irúnreiaðar eru nreð sléttunr töl-
um, í hinn. Þannig er Jró aðeins skipt, að jrrófið sé
sett sanran af samstæðum spurningum. Ef sjrurn-
ingarnar eru sundurleitar og mjög misþungar,
Jrarf að jrara Jrær sanran eltir innihaldi og Jryngd
til að tryggja eftir föngum, að próflrelmingarnir
verði sem líkastir.
4. Kuder-Richardson aðferðin. Þá er eitt jrróf
lagt fyrir einu sinni, gefið fyrir Jrað á venju-
MENNTAMÁL
44