Æskan - 01.07.1969, Blaðsíða 35

Um tungliS þvert og endilangt
eru fjöll, dalir og ásar.
Vísindamenn vonast til að finna
mikilvægar upplýsingar á tungl-
inu.
Mörg geimför hafa farið i könn-
unarferðir.
vega aðeins eitt pund á tunglinu. Þrátt
fyrir þetta tiltölulega veika aðdráttarafl
sitt, hefur tunglið samt áhrif á úthöf jarð-
arinnar. Áhrif tunglsins á höfin mynda
tvenn sjávarföll á dag. — Aðdráttar-
afl tunglsins myndar tvær flóðöldur
— eina næst tunglinu og aðra fjarst.
Þessar flóðöldur fara umhverfis jörðina,
þar til land stanzar þær. Mismunur á
sjávardýpi og strandlengjum hefur
áhrif á yfirgrip flóðaldanna. Sjávarföll-
in fylgja mánanum, og eru, eins og
hann, um fimmtíu mínútum seinni en
sjávarföll dagsins á undan.
Stór hluti tunglsins eru þurrar víð-
áttumiklar auðnir — dökk svæði, sýni-
leg á björtum nóttum. Um þvert og
endilangt tunglið eru fjöll, dalir og ásar.
Hæsti fjallstindurinn er 26.000 fet
(7 800 metrar) á hæð. Þekktasta ein-
kenni yfirborðs mánans eru þúsundir
gíga, sem eru allt frá fáeinum cm upp
í hundruð mílna I þvermál.
Vísindamenn, sem eru að reyna að
komast að uppruna jarðarinnar, vonast
til að finna mikilvægar upplýsingar á
tunglinu. Loftleysið og vatnsleysið þar
hefur verndað það fyrir veðrun, en
veðrun hefur gert mönnum erfitt um
vik að kanna uppruna jarðarinnar.
Frá fjölda þeirra geimfara, sem
Bandaríkjamenn og Sovétmenn hafa
sent út í geiminn í könnunarferðir, hafa
borizt þúsundir Ijósmynda af yfirborði
tunglsins, en sú ferð sem bandaríska
geimfarið Appollo 8 fór í desember s.l.
mun hafa komið með dýrmætustu upp-
lýsingar um tunglið, sem ennþá hafa
borizt hingað til jarðar, ef undan eru
skildar tvær slðustu mannaðar ferðir
Bandarlkjamanna umhverfis tunglið. —
„Tunglið kemur okkur spánskt fyrir
sjónir," sagði Frank Borman, fyrirliði
geimfaranna í Apollo 8, þegar hann og
félagar hans lýstu þvl, sem fyrir augu
þeirra bar, er þeir hringsóluðu um tungl-
ið. En þeim bar öllum saman um, að
tunglið væri ógnþrungið og eyðilegt.
Allt er þetta undirbúningur, þar til
hinum mikla lokaáfanga hefur verið
náð. Þangað til maður hefur lent á
tunglinu og haft með sér þaðan til jarð-
ar drjúgan skerf af jarðvegi, geta vís-
indamenn ekki annað gert en gizka á
uppruna tunglsins. Mun rafmagnað ryk
þyrlast upp á allar hliðar, þegar maður
fyrst stígur fæti á tunglið, og umlykja
hann? Sekkur hann á kaf I geimryk?
Svör við öllum þessum flóknu spurning-
um munu fást, ef tilraun Bandaríkja-
manna heppnast í júlf næstkomandi,
en þá hafa þeir hugsað sér að láta
mann lenda á sjálfu tunglinu. Um það
fáið þið að heyra síðar.
Hvernig verður, er fyrsti maður-
inn stígur fæti á tunglið?
Geimferðir
Með vel heppnaðri geimferð geim-
farsins Gemini 12 snemma í nóvember-
mánuði 1966 luku Bandaríkin öðru stigi
þriggja-stiga áætlunarinnar um að koma
manni til tunglsins og til baka til
jarðar. Fyrsta stig áætlunarinnar, er
geimfarið Mercury með einn mann inn-
anborðs var sent út í geiminn, sannaði,
að maðurinn getur ferðast örugglega
úti í geimnum. Þegar tveggja-manna
geimfarið, Gemini, var sent út í geim-
inn, og geimfararnir fóru út úr því og
gengu um, sannaðist, að maðurinn get-
ur verið á ferli úti í geimnum.
Snemma árs 1967 var bandarísku
geimförunum Virgil Grissom, Edward
White og Roger Chaffee ætlað að fara
í fyrsta mannaða geimflug þriðja stigs
Tveggja manna geimfarið Gemini
13.
331