Æskan - 01.07.1969, Side 44

ESPERANT O
ESPERANTO
ESPERANTO

Þegar Zamenhof var að setja saman alþjóðamálið esperanto þá komst hánn fljótt að
raun um að ekki var nóg að semja málfræðireglur til þess að slíkt mál gæti komið að
notum, heldur þurfti að þrautreyna málið. Vita hve gott væri að tala það og hvort hægt
væri að yrkja á því kvæði eða skrifa á því sögur. Þetta gerði Zamenhof, hann orti kvæði
á málinu og einnig þýddi hann úr bókmenntum ýmissa þjóða. í þessu varð honum furðu
mikið ágengt. Hann þýddi úr þýzku, frönsku, rússnesku, hebresku og pólsku. Af verkum
sem hann þýddi munið þið helzt kannast við Gamla testamentið, sem hann þýddi úr he-
bresku og svo Ævintýri H. C. Andersens. Nú vita allir sem til þekkja, að Zamenhof hafði
rétt fyrir sér, að mál eins og esperanto gæti ekki lifað og blómgast.^nema það eignaðist
sínar eigin bókmenntir.
UM FORSKEYTI. Ei' við lítum á fyrstu myndina sjáum við ungan mann
og við myndina stendur — juna viro og gamlan mann maljuna viro. Þá sjáum
við sterkan mann — iorta viro og veikbyggðan mann— maliorta viro. Mal —
köllum við iorskeyti.
Forskeyti í esperanto eru allmörg, og þau breyta merkingu orða eins
og við sáum í þriðju lexíunni, að viðskeyti gerðu. Þið munið eítir viðskeyt-
inu ilo sem táknar áhald og ino sem táknar kvenkyns veru.
Forskeytið mal táknar að eitthvað sc gagnstætt, eða öiugt við það sem orð-
stofninn segir. I>ess vegna er: jnua- ungur, maljuna gamall, forta-sterkur mal-
forta veigbyggður (ósterkur). Dika — gildur, þykkur, maldika — grannur,
bela — fallegur malbela — ljótur.
Nafnorðið malo þýðir andstæða og atkvæðisorðið male þýðir þvert á móti.
Nú skulum við taka nokkrar setningar sem skýra þetta betur.
La malgranda flava kokino — litla gula hænan.
La bela iiancino — íallega unnustan)
La leono estas lorta, sed la muso estas malforta — Ijónið er sterkt, en
músin er þróttlítil. Vonandi getur þú nú skrifað þýðingarnar sem við eiga.
Verkefni um forskeytið mal.
Hreinn — pura, óhreinn?
Læstur — slosita, ólæstur?
Með loki — kovrita, án loks?
I.okaðar dyr — fermita pordo,
opnar dyr?
Fullur kassi — plena kesta,
tómur kassi?
Falíegur — bela, ljótur?
Fullt glas — plena glaso, Tómt glas?
Gott epli — bona pomo, vont epli?
Hreint gler — pura vitro,
óhreint gler?
• LESKAFLI
Johana estas dek ok jara. Cu Jo-
hanohano estas juna viro? Jes, li estas
juna viro. Vilhelmo estas okdek du
jara. Cu li estas jnua viro? Ne, Vilhel-
mo estas maljuna viro. Johano pezas
sesdek kilogramojn. Cu li estas dika
viro? Ne, li estas maldika viro, sed Vil
helmo pezas okdek ok kilogramojn, li
estas dika viro. Cu la poto estas
kovrita. Unu poto estas kovrita
la alia estas malkovrita. Cu la
jrordo estas fermita? Unu pordo estas
fermita la alia porclo estas malfer-
mita. Cu la du kestoj estas plenaj?
Unu kesto estas plena, sed la alia est-
as tute malplena. Cu la vitroj de la
fenestro estas puraj? Ok vitroj estas
puraj, sed unu vitro estas malpura.
La virino purigas la vitrojn. Cu la
akvo en ambaú glasoj estas pura? En
unu glaso estas pura akvo, sed en la
alia glaso la akvo estas malpura. Cu la
akvo de la akvolalo kaj la akvo de la
rivereto estas pura? La akvo en la
MOLA-MALM □ LA.
flOLÁ CÁPELO. MALMOLA CAPELO. MALriOLA. 'Jpi MASTI ESTAS M II P <0 OLA.
MOLA. MALMOLA MALMOLA. S5X Ö ✓£<POMO MOLA.

SkrifiS bréf til þáttarins. Munið eftir að
einkenna bréfin með orðinu ESPERANTO.
akvofalo estas tute pura, sed la akvo
en la rivereto estas malpura. Cu anv
baú manoj de la sinjoro estas puraj?
La dekstra mano estas pura, sed la
maldekstra mano estast malpura. Kio
estas en la maldekstra mano de l;l
viro? Fn la maldekstra mano de la
viro estas broso.
340