Félagsrit - 01.01.1915, Blaðsíða 15

15
viftskiftum þykir engin ódygð að leyna göllum á hestum,
kúm eða öðru, jafnvel frægð að íleka menn í hesta-
kaupum, o, s. frv. Svo segir Hallgrímur Pétursson í
Aldarhætti (á 17. öld):
„Mannkosta lægðir og lastanna gnægðir i landinu spretta;
út gengu fægðir en inn konni slægðir og athafnir pretta.
Litlar fást hægðir, en það væru þægðir ef því vildi létta.“
Þegar þannig hefur gengið öldum saman, kynslóð
eftir kynslóð alist upp við þetta, og séð þeim bez.t vegna
og í mestum metum hnfða, er duglegastir vóru í við-
skiftabrellunum — þá er ekki að kynja, þó spillingin
yrði rótgróin.
Þó að verzlunin hafi nú um aldarskeið átt að heita
frjáls, hefur hún næstum algerlega verið í höndum kaup-
manna, og aðaleinkenni hennar oftast svipuð einokun
inni. Valda því víða staðhæltir. Vegna þeirra ogsam-
gangna-örðugleika á landi hafa flestir landsmenn verið
bundnir með verzlnu sína við næsta kauplún, þótt þar
væri einokunarverð. Bóndanum hefir litið hjálpað, þótt
hann vissi, að í öðrum landsfjórðungi væri verzlunin
betri að verði eða vörugæðum. Þeir hafa orðið að sælta
sig við það, sem þeir náðu tih Og um verðlag á vör-
um sínum hafa þeir ekkert atkvæði haft, eins og orð-
tökin sanna: „Hvað viltu [jefa,u „hvað cjefur hann“
(kaupm.) fyrir þá eða þá vöru ; „hann gefur ekki meira
fyrir hana,“ og verður að taka því, sem honum þókn-
ast að gefa.
Ástand þetta hefur öldum saman miðað til að úti-
Ioka alla liugsun um vöruvöudun, en það hel'ur svo
leitt til þess, að afurðir landsins hafa verið í litlu áliti,
og það aftur leilt til þeirrar skoðunar á landsmönnum,