Kirkjuritið - 01.04.1948, Blaðsíða 52

146
KIRKJURITIÐ
Á þessu ári eru liðnar þrjár aldir frá fæðingu þessa
mikilhæfa og áhrifaríka leiðtoga og öndvegisskálds þeirra
frænda vorra, og var þess atburðar að sjálfsögðu minnzt
á verðugan hátt heima fyrir í Noregi, bæði í ræðu og
riti og með hátíðahöldum, og vafalaust einnig annars-
staðar á Norðurlöndum, því að áhrif hans náðu langt út
fyrir landamæri heimalands hans, meðal annars til Islands.
Að minnsta kosti einn sálma hans, hinn fagri og hreimmikli
lofsöngur, „Kirkjan er oss kristnum móðir“ ( í þýðingu
Helga lektors Hálfdanarsonar), hefir lengi staðið í íslenzku
sálmabókinni og verið mikið sunginn.
Petter Dass er átthagaskáld í óvenjulega djúpstæðri
og víðtækri merkingu þess orðs. Hann var Háleygur í
móðurætt, fæddur á þeim slóðum og eyddi þar bernsku-
árum sínum, helgaði þeim landshluta langt og margþætt
leiðtogastarf, bæði í veraldlegum og andlegum efnum, og
hefir reist honum þann lofköst í kvæðum sínum, sem óbrot-
gjam hefir reynzt í hálfa þriðju öld.
I föðurætt var Petter Dass skozkur; hafði faðir hans
leitað til Noregs og staðnæmzt í Björgvin, en síðan flutt
búferlum til Hálogalands og kvænzt þar norskri fógeta-
dóttur. Var Petter Dass elzta bam þeirra, fæddur í Nor-
Herö (Norður-Herey) í Astahaug-prestakalli árið 1647.
Kornungur missti hann föður sinn og ólst upp hjá ætt-
ingjum sínum, meðal annars móðursystur sinni og manni
hennar, er var sóknarprestur í Namdal (Naumudal). Var
hann settur til mennta í dómkirkju (stiftis) skólanum í
Björgvin, undi þar vel hag sínum og varð stúdent árið
1666. Stundaði hann síðan guðfræðinám í Kaupmanna-
hafnar háskóla í tvö ár, en átti mjög erfitt uppdráttar
sökum fátæktar, eins og hann hefir lýst eftirminnilega
í kvæðum sínum. Var fjárhagur hans svo þröngur á há-
skólaárunum, að hann gat ekki einu sinni aflað sér þeirra
bóka, sem honum lék rikt hugur á að komast höndum yfir.
Hvarf hann því aftur heim til Noregs og varð heimilis-
kennari hjá prestinum í Vefsen-sókn á Hálogalandi. Þar