Kirkjuritið - 01.07.1963, Page 70

356
KIItKJUKITIÐ
ræna tungu, varð að leita annars staðar eftir lijálp. Þar kom
hið fornenska stafróf í góðar þarfir svo og fornensk orð er
lientug voru og samlöguðust auðveldlega íslenzku máli.
Ég leyfi mér að lesa liér kafla úr liinni merku Eimreiðar-
grein dr. Jóns Stefánssonar um þessi efni. Þar segir svo: „Að
kenna liið fornenska starfróf var eitt fyrir sig ærið verk, en
kennarar Rúðólfs munu liafa unnið það verk með yfirstjórn
Iians. Lítur svo úl sem kunnátta í því liafi breiðzt úr fljótl fra
liöfðingjasetrunum, er synir liöfðingjanna höfðu numið það.
öllum var augljóst, að liið nýja letur tók hinum þunglama-
legu rúnum mjög svo fram. Það liafði þann mikla kost, að
hljóð í íslenzku, sem latínuletur liafði enga stafi til að tákna,
„þ“, „ð“, „æ“ og fleiri voru táknuð í fornenska stafrófinu. Þa
komu m. a. þessi ensku orð inn í íslenzku: Slafr (bókstafr),
fornenska stæf; stafróf, fornenska stæfrow; að rita, fornenska
writan, í elztu íslenzku handritum kemur fyrir: að writa. Rúð-
ólfur mun liafa notað við kennslu í latínu og málfræði þýð-
ingu Ælfrics ábóta á málfræði Priscians, með orðasafni aftan
við og Colloquium ad pueros linguae latinae locutione exer-
cendos, þ. e. Samtöl til að æfa sveina í að tala latínu. Þær voru
nýjustu kennslubækur, sem völ var á í Englandi og kennsla a
jieim var handhægari en venja var til um þær mundir.
Rúðólfur lagði móðurmálið en ekki latínu til grundvallar.
Englendingar liöfðu vanizl við að rita á móðurmáli sínu í rúm-
lega ]irjú hundruð ár. Þetla hafði ómetanlega þýðingu fyrxr
ritöld vora. Norðmenn rita á latínu framan af. Á Islandi ritar
Sæmundur fróði á latínu, enda liafði liann lærl á Frakklandi-
Smárn saman færðust klerkar, útlærðir í Bæ, út um landið-
I kyrrþey skipulagði Rúðólfur kirkju á Islandi, eflir fyrirmynd
hinnar fornensku kirkju. Varð hann þá, fyrst og fremst að
taka upp í íslenzku öll orð fornensku kirkjunnar á helgum at-
liöfnum og tíðum. Lærisveinar Rúðólfs höfðu um liönd þessi
kirkjuorð daglega, svo að þau urðu þeim töm í máli og urðu
íslenzka“.
Þannig farast dr. Jóni Stefánssyni m. a. orð um störf Rúðólfs
biskups í Bæ. Ég geri þessi lians orð að niínuni. Ég er sann-
færður um að í höfuðatriðum er þessi skoðun hans rétt. Gretn
dr. Jóns fylgir alllangur listi fornenskra orða og þau borin