Kirkjuritið - 01.04.1976, Blaðsíða 64

b) gagnvart trúarlegum málum og
fyrirbærum, og er að gefnu tilefni
mestu máli varið í að meta sam-
band spiritisma og kristinnar trúar.
1.2. Baksvið ályktunarinnar
1.2.1. Deilur innan íslenzku kirkjunnar
Hið nálæga baksvið þessarar ályktunar
er allsnarpar deilur í fjölmiðlum um
kristindóm og spiritisma vorið 1975.
Kom þar fram, sem raunar fyrr var vit-
að, aö stór hópur manna á íslandi hef-
ur þá grundvallarafstöðu til trúar-
bragða, að sannleikur þeirra verði að
vera rökstuddur vísindalegum sönnun-
um. Telur þessi hópur, að spiritisminn
hér á landi bjóði upp á vísindalega
aðferð til rannsóknar á raunveruleik
trúarbragðanna og hafi með starfi sínu
sannað þann raunveruleik. Þessi af-
staða er ekki einungis meðal leik-
manna, heldur og meðal manna, er
gegna prestsembætti innan íslenzku
þjóðkirkjunnar.
Deilur vorsins 1975 voru ekki nýjar
af nálinni. Álíka deilur hafa komið upp
með stuttum millibilum allt frá því á
upphafsárum 20. aldar, þegar annars
vegar var veitzt að kirkjunni og krist-
inni kenningu með rökum sterkrar og
rökfastrar efnishyggju ættaðrar frá
Danmörku og hins vegar hófust deilur
meðal íslenzkra presta um aðferðir
guðfræðinnar. Ný guðfræðitúlkun, sem
kallaði sig frjálslynda, barst hingað til
lands um aldamótin frá Danmörku.
Aðgreindi hún sig frá ríkjandi erfð hér
á landi með því, að hún taldi sig leit-
ast við að túlka hinn hreina kristindóm,
er lægi að baki hans sýnilegu mynd-
um. Trúartúlkunum genginna kynslóða
var hafnað af þessari guðfræði sem
hindurvitnum, er almúgi fólks hefði
verið kúgaður til að trúa með vald-
boði gírugrar prestastéttar og ósvífins
ríkisvalds. Kreddurnar væru hins veg-
ar ekki hinn ekta kristni dómur. Hann
væri að finna í kenningu Jesú Krists
sjálfs, sem seinni tíma þróun hefði
falsað.
Nýguðfræðin, en svo var þessi
stefna nefnd, mætti hér andstöðu þess
kirkjulega rétttrúnaðar, er fyrir hendi
var og mynduðust þá flokkar innan ís-
lenzku kirkjunnar, sem voru kenndir
við frjálslyndi annars vegar en íhald
hins vegar.
Deilur íslenzkra guðfræðinga kring-
um síðustu aldamót um aðferðir guð-
fræðinnar og hina réttu túlkun kristinn-
ar trúar í samtímanum voru innfluttar
og endurspegluðu deilur innan guð-
fræðideilda háskólanna á meginlandi
Evrópu og innan evrópskra kirkna. En
undirrót hinna guðfræðilegu deilna var
dýpri. í víðtækri merkingu var bæði
hér á landi og í öðrum löndum deilt
um lausn þess vandamáls, er varð á
18. öld við það, að menningarvitund
Evrópubúa leystist frá trúarvitundinni-
Maðurinn, sem frjálshyggja (liberal-
ismi) 18. aldar skapaði, var frjáls, fof-
dómalaus, óskrifað blað, sem hristi
duft geginna kynslóða af fótum sér, en
hóf leitina að sannleikanum
stefnu til framtíðarinnar.
1.2.2. Klofningurinn milli menningar-
og trúarvitundar
Fram á daga frjálshyggju 18. aldar
stýrðist menningar- og stjórnmálalíf
Evrópu af kristinni trúarvitund. Kristm
trú var leiðarljós valdhafa, hugsuða
62