Kirkjuritið - 01.04.1976, Page 76

afrek. Það hratt líka af stað nýrri sig-
urgöngu mannsandans; var eins og
árfarvegur, þar sem allir straumar
hinnar fornu menningar söfnuðust
saman, og þar sem allar kvíslir vest-
rænnar sögu síðari tima áttu upptök
sín. Á hinu andlega sviði, alveg burt-
séð frá kristnum dómi, fékk þetta tíma-
bil að líta ávextina af sáningu fyrri
tíðar, því að nú komu fram á sjónar-
sviðið ný trúarbrögð og spánný við-
horf í heimspeki. Hvorki Tacítus né
Plíníus gat vitað, að þessi flokkur, sem
annar taldi hættulegan þjóðinni og
hinn áleit þrjóskufulla sérvitringa, var
í rauninni vísir þeirrar stofnunar, sem
móta hlaut hina nýju hreyfingu ger-
samlega, léði henni lit og líf og bar
hana fram mót fjarlægri framtíð. En
sú varð einmitt raunin. Meðal hinna
fjölmörgu nýju trúarbragða, sem róm-
verska heimsveldið hýsti í svo ríkum
mæli, voru ein sett á vetur, og þau
báru í sér vaxtarbrodd nýrrar reglu —
hinnar kristnu trúar. Stofnandi hennar,
fæddur á stjórnartíð Ágústusar, var
tekinn af lífi á valdatíma eftirmanns
hans, Tíberíusar. En meðhaldsmenn
hans, fljótlega stórt og áhrifamikiö
samfélag, létu honum í té tilbeiðslu
og helguðu líf sitt honum, í þjónustu
við siðalögmálið.
Nú er komið að því að líta nánar
á upphaf þessarar hreyfingar. Tacítus
segir vandræðin hafa byrjað í Júdeu.
Þangað beinum vér því sjónum um
sinn. Palestína var nærri austurmær-
um rómverska ríkisins, er þarna tók
við af grísku konungdæmunum, sem
sett voru á fót eftir að Alexander mikli
sigraði Persa. Grísk tunga og menning
voru allsráðandi f þessum hluta heims-
74
ins, þar sem aftur á móti rómverskt
ríkisvald tryggði stjórnmálalega ein-
ingu. Flestar undirokuðu þjóðirnar
voru heldur ánægðar með þessa skip-
an mála. Svo ströng og kúgandi sem
rómversk stjórn var á stundum, þá var
hún þó snöggtum betri en óstjórn og
stjórnleysi grísku konungdæmanna,
eftir að þeim tók að hnigna. Palestína
var undantekning. Gyðingar, sem voru
í yfirgnæfandi meirihluta íbúa lands-
ins, voru einkennileg og sérsinna þjóð.
Rómverjar botnuðu aldrei neitt í þeim-
Lengi höfðu þeir verið annarra þý'
fyrst persneska heimsveldisins og síð-
an grísku konungdæmanna á Sýrlandi
og í Egyptalandi. Þeir höfðu tileinkað
sér ýmislegt í menningu herraþjóð-
anna, en á 2. öld f. Kr. varð þjóðernis-
vakning í landinu og þeir um tíma
sjálfstæðir undir stjórn innlendrar kon-
ungsættar. Hetjuleg andstaða Makka-
beanna varð upphaf þessara atburða,
og um skeið blómstraði sjálfstæðið 1
skjóli eftirmanna þeirra, konungannaa'
Hasmónea-ætt; en dvínaði og varð að
óþverralegu þrefi milli síðustu erfingj3
þeirra, og þá varð ekki hjá því kom-
ist, að Rómverjar tækju við stjórnar-
taumunum. En Gyðingar gátu ekki
gleymt dýrðartímanum skammvinna oQ
ólu með sér frelsisþrá, sem gat reynst
hættuleg. Rómverjar höfðu í fyrstunni
ætlað sér að ríkja með „óbeinni
stjórn“ og tókst það framan af, en Þar
kom, að suðurhluti landsins var skipu'
lagður sem rómverska skattlandið Jucl'
ea undir stjórn landsstjóra af annarn
gráðu, sem titlaður var prefect eða
amtmaður (síðar procurator eða um
boðsmaður), en að öðru leyti laU
landið stjórn leppkonunga. Þe9al