Jörð - 01.02.1940, Page 18

Pjóðm enning
og stjórnmál
ALLIR ÞEIR, sem muna 30
—40 ár aftur í tímann,
hljóta aÖ veita því eftir-
tekt, að heimurinn á þeim ár-
um hefur tekið furðu mikl-
um stakkaskiptum. Fljótt á lit-
ið loer mest á þeim breyting-
um, sem tæknin hefur valdið.
Uppfinningar eins og flugvélar,
bílar, kvikmyndir og útvarp
marka timamót, sem eru enn þá
of nærri okkur til þess að við
skiljum, hve gagngerð þau eru.
Það kemur ekki í ljós fyrr en
þær kynslóðir taka algerlega við
völdum, sem mótaðar eru af
þeim frá barnæsku.
En hvað líður svo menn-
ingunni í sambúðinni við
þessa nýju og voldugu tækni;
menningunni, sem verður
hvorki mæld á kvarða verk-
legra framkvæmda né líkamlegra
þæginda, heldur á jDersónuþroska
einstaklinganna, vit, skilning,
hjartalag, siðferði, hugsýni?
Um hana er allt erfiðara að
dænia. En viss fyrirbrigði liggja
samt í augum uppi.
Það er ekki einungis á víg-
völlunum, — þar sem vélar
berjast freemur en menn og
mannslífið er orðið að því skapi
smávægilegra sem vélbyssan er
hraðvirkari en afturhlaðningur-
16
inn, — sem einstaklingurinn er
orðinn eins og barn í reifum sinna
eigin umbúða. Sjálfstæði hans er
líka að þurrkast út á hinu and-
lega og siðferðilega sviði, ef
borið er saman við 19. öldina.
Hann lætur segja upp í opið geð-
ið á sér: ,,Þú ert ekkert, þjóð-
in er allt.“ Hann hefur ekki einu
sinni tíma til þess að hugsa það
einfalda reikningsdæmi, að hver
þjóð er mynduð af svo eða svo
mörgum einstaklingum, og sé
hver þeirra = o, þá verður
summan heldur aldrei annað en
o. Hann hefur svo margt annað
að gera en að hugsa, að lesa ölt
blöðin, blusta á útvarpið, vera
á fundum og brópa húrra á
réttum stöðum, ganga í fylking-
um o. s. frv. Hann lifir i eins
konar svimaástandi af hraðan-
um og hávaðanum. Því er hægra
en áður að bjóða honum hvað
sem vera skal.
EINRÆÐT nútímans er af
öðru tagi en einveldi for-
tiðarinnar. Aður urðu konungar
einvaldir með ofriki og lýstu
því síðan yfir, að þeir ríktu af
guðs náð. Þjóðirnar urðu að
hlýða, en einstaklingurinn mátti
hugsa eins og honum þóknað-
ist. Friðrik mikli Prússakon-
JÖRÐ