Sjómannadagsblaðið - 01.06.1998, Síða 70

70
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Minnisvarðinn sem íslensk stjrímvöld létu reisa ífranska grafreitnum í kirkju-
garðinum við Suðurgötu 1954. (Ljrísm.: Sjómdbl. AM)
skiptum fyrir kex og eitthvað af
rauðviní eða sterku eplavíni og
brennivíni, sem allir kölluðu kon-
íak. Til varð sérstök mállýska, sem
nefnd var golfranska, og alþekkt er
„allabaddarí Fransí“, sem er afbök-
un úr: „a la patrie France.“ Svar við
hvert ætti að sigla þegar haustaði:
„Heim til föðurlandsins, Frakk-
lands.“ Og orðið peysa mun komið
inn í íslensku frá þessum viðskipt-
um, þegar Frakkarnir bentu á mör-
landann og sögðu „paysan“, sem
þýðir bóndi! Svo að þelta er gott
dæmi um alþýðuskýringu. „Fransí,
biskví,“ könnuðust allir við, og tók
Elín Pálmadóttir það nafn á sína
ágætu bók. „Biskvíið“ eða kexið,
Aletrunin á varðanum í kirkjugarðinum
við Suðurgötu. Hún hljóðar svo í ís-
lenskri þýðingu: „Stein þenna reistu Is-
lendingarfrakkneskum sjómönnum í vin-
áttu- og virðingarskyni við hina frönsku
þjóð. “
Pompólabrauðið, var sérstaklega vin-
sælt. Með skipunum voru skipsdreng-
ir, 12 og 14 ára gamlir, og ef strand-
menn dvöldu lengi á sama stað voru
þess dæmi að mjög góð vinátta tókst á
milli þessara drengja og jafnaldra
þeirra, sem þeir kenndu stundum
leiki, t.d. Fransmannaleik, sem var
þekktur í Vestmannaeyjum. Eg hefi
þetta eftir föður mínum, Eyjólfi
Gíslasyni, sem skrifaði eilt sinn langa
grein um Fransmannaleikinn í Vest-
mannaeyjablaðið Fylki.
Frönsku skúturnar
Frönsku skúturnar á Islandsmiðum
voru með sérstöku byggingarlagi. Þær
voru 100-180 tonn að stærð, lipur
skip, létt á báru og hraðskreið. Is-
landsskúturnar voru tvímastraðar með
eitt rásegl á frammastri, fokkumastr-
inu. Frakkar höfðu ótrú á að gera út
þrímastraðar skútur til veiða á Is-
landsmiðum, eins og þeir notuðu á
Nýfundnalandsmiðum. Töldu þeir
þau skip of þung í vöfum í hvassviðr-
um hér við land þar sem breytir oft
skyndilega um vindátt. Á skipunum
voru 23 til 26 menn í áhöfn. Þær voru
27 til 35 metrar á lengd, 6 til 7 metrar
á breidd og ristu fullhlaðnar 3,70 til
4,50 metra. Elín Pálmadóttir kallar
þær gólettur, en á frönsku nefnist
þessi gerð skipa „goelette“, sem þýð-
ir mávur og bendir einmitt til hve létt-
ar þær voru á báru; kalla mætti þær
fiskiskonnortur. Frá bæjum í Flandri
sigldu einnig minni jaktir og kútterar
með 9 til 12 manna áhöfn. Þetta var
ábatasöm útgerð og voru skúturnar
200 til 300 talsins, þegar þær voru
flestar með fjögur til fimm þúsund
sjómenn og flestar árið 1884 eða 374
skip (E. Pá.). Fyrstu skúturnar á leið
til Islands létu úr höfn í Frakklandi
um miðjan febrúar, en flestar lögðu af
stað í byrjun mars. Frá Bretaníu voru
skúturnar 8 til 10 daga á leiðinni, þe£-
ar siglt var fyrir sunnan og vestan Ir-
land, en þær sem sigldu upp Irlands-
haf voru 5 til 6 daga á leiðinni. Skip-
in voru síðan í 7 mánuði að heiman.
Upp úr miðjum ágúst sneru skipin aft-
ur heim til Frakklands, en flest voru
hér við veiðar fram í september. Sjó-
menn sem sigldu á Islandsmið voru
kallaðir Islendingar (Islandaise). I