Eimreiðin - 01.01.1925, Síða 83

E'HREIÐIN
RITSJA
79
Bókin er víða rituð á ágætu máli og ýms nýyrði hefur höf. búið til,
°S má um þau segja flest, að þau sé mjög vel gerð. En nú skal minst
á kenningar höfundar.
^ Njálu stendur á einum stað: hann var sammæðra við Höskuld, er
e^'r ^enningum höf. er: tvíliður -(- þríliður -f- hrynbrjótur (við) -f- tví-
I’ður, en f öðrum handritum af Njálu stendur: hann var sammæðr við
Höskuld, er verður: tvíliður + þríliður + tvíliður eða með öðrum
0rðum forsetningin við fellur að undanfaranda orði og mynda þrílið, en
1 fyrra dæminu rís orðið við út af fyrir sig og gerir spjöll þau, er höf.
Njálu hefði varla látið sér sæma, að áliti S. Kr. P. Eg hygg, að höf.
sá hér á villigötum. í bundnu máli rís og hnígur hvert vísuorð eftir
ékveðnum lögum og er þar greint á milli bragliða, sem hafa stundum
verið nefndir harðliðir (— w), mjúkliðir (w —), Iangir harðliðir (—
w), langir mjúkliðir (—' w —) o. s. frv. Raunar neitar S. Kr. P.
Þvi, að mjúkliðir sé til í málinu, af því að þeir finnast varla í einu orði
ut af fyrir sig, en þessi kredda hans (og F. J. o. fl.) er röng, því að í
fallanda hins bundna máls koma þessir mjúkliðir í ljós (t. d. í Shake-
sPeare-þýðingum vorum og víðar) og í hversdagstali eru þeir algengir,
*' eg kom í gær að Bæ. En aðalatriðið er, að hið óbundna mál lýtur
aft öðrum lögum en hið bundna, og þegar vel er ritað, er aðallega farið
eftir þessu tvennu (auk orðavals og setningaskipanar): efnisáherzlu og
Setningarlagi. Eg vel af handahófi setningu úr Egilssögu: Aðalsteinn kon-
Un9r sneri í brott frá orrostunni, en menn hans ráku flóttann. Hér hvíla
aðaláherzlurnar á Að- og orr- og menn og flótt-. Eftir kenningum S.
^r- P. myndi fyrri hlutinn líklega liðast sundur í: Aðalsteinn | konungr |
sneri f | brott | frá | orrost unni — og myndi þá frá vera hrynbrjótur og
unni sporðliður, eða með öðrum orðum: höf. Egilssögu gerir sig sekan
Um *vær „höfuðsyndir": hrynbrjót og sporðlið, og þó er þessi setning
9allalaus í eyrum allra nema S. Kr. P. Eða tökum setningu úr nútíðar-
máli: Þegar eg kom til bæjarins í gær, hitti eg manninn. I þessari setn-
ln9u eru aðaláherzlurnar á þeg- og bæj-, hitt- og mann- (gæti verið á
ef átt væri við þann dag, en ekki t. d. daginn þar á undan). Utan
Um Þessar efnisáherzlur skipast atkvæðin, 2, 3, 4 og fleiri eftir efnisþörf
°9 orðavali. Nær því ekki nokkurri átt að ætla sér að kljúfa þessar
f'endingar í einliði, tvíliði og þríliði og segja, að ef einnar samstöfu for-
Setning eða greinir í setningu samlagist ekki undanfaranda eða eftirfar-
an<Ia Iið, sé hrynjandi gölluð. Hitt atriðið, sem mest er um vert, er
setningarlag, sem höf. virðist litla hugmynd hafa um: mismunandi tónhæð