Eimreiðin - 01.07.1937, Síða 88

320
ENN UM BERKLASÝKI Á ÍSLANDI
eimreiðik
Tveir íslenzkir læknar og einn leikmaður hafa síðastliðið ár
skrifað um berklasýkina á íslandi. Báðir læknarnir, Jónas
Kristjánsson og Sigurjón Jónsson í Eimreiðinni, en leilanaður-
inn, Guðmundur Friðjónsson, í íslending. Er nú sem oftar, að
svo er margt sinnið sem skinnið. Sinn kennir hverju um út-
breiðslu veikinnar. Jónas læknir sérstaklega breytingu á inat-
arhæfi, en getur þó ekki um þá breytinguna, sem mest var og
örlagaríkust, (mun ég koma að henni síðar). Sigurjón læknir
felst á þetta að nokkru leyti, en leggur meiri áherzlu á það, að
færri ungbörn deyi nú en áður, og eins hitt, að íslendingai'
lærðu að dansa og að danssamkomur fóru að tíðkast í sveit-
um um og eftir 1890. En áður en dansar gátu útbreitt tæringu
varð einhver, sem á dansana kom, að hafa berlcla í lunguni
— tæringu. En hún var svo að segja óþekt fyr en síðustu ár
aldarinnar sem leið. Það var nóg af berklasýki i beinum og
kirtlum. Það man ég sjálfur, og veit ég að það muna aðrir,
sem komnir voru tii vits og ára um 1880. — Ég man vel eftir
kirtlaveikum krökkum, þeir voru mjög víða, líka man ég eftir
kryplingum, mönnum með skakkan mjaðmarlið og hvítubólgu
(herklasýki) í kné, en lungnatæring var svo sjaldgæf á þeim
árum, að ég hvorki sá hana né heyrði hennar getið. Vissi ekki
einu sinni hvað það orð þýddi fyr en ég var búinn að vera
nokkur ár í Vesturheimi.
En ekki mun þess hafa verið langt að bíða, þegar ég fór frá
Seyðisfirði til Vesturheims 1884, að lungnatæring færi þar að
gera vart við sig, því skýrslur sýna, að 33 árum síðar dó h. u. b.
fimti hver maður í þeirri sveit úr þeim sjúkdómi.
Ekki það, að lungnatæring væri óþekt á íslandi á nítjándu
öldinni. Enginn, sem les hréf Tómasar Sæmundssonar og nokk-
uð þekkir til þessa sjúkdóms, getur efast um úr hverju Tómas
dó. Jón Espólín getur um systur sína, sem dó úr tæringu um
sama leyti. S. J. Scheving frá Hólalandi i Borgarfirði eystra
sagði mér líka frá stúlku, sem dó úr tæringu um 1880. En þetta
eru aðeins einstök tilfelli, og þrátt fyrir það að varúðarreglur
eru beinlínis óþektar og ekki notaðar, fara engar sögur af því,
að aðrir hafi af þessum sjúklingum smitast og dáið. Ekki
einu sinni ungbörn séra Tómasar. Slíkt er ómögulegt að út-
skýra á annan liátt en með því, að berklamótstöðuafl þjóðar-