Eimreiðin - 01.10.1956, Page 50

282
EIMREIÐIN
í'etta eru menningarsöguleg verðmæti, sem vér teljum, að vér
höfurn ekki efni á að glata, jafnsnauðir og vér erum af forn-
um minjum. Búnaðarsagan, tungan, persónusagan, þjóðtrúin
— um allt þetta og sitthvað fleira er margvíslegan fróðleik að
sækja í örnefnin.
íslenzka þjóðin var allt frarn á þessa öld fyrst og fremst land-
búnaðarþjóð. Örnefnin, sem tengd eru landbúnaðinum, eru
því ærið mörg. En breyttir búnaðarhættir hafa í för með sér
stóraukna hættu á því, að þýðing slíkra örnefna glatist og jafn-
vel þau sjálf. Það er engin fjarstæða, að notkun ýtanna muni
þurrka út suma þá staði, sem bera slík örnefni — og þá um
leið heiti staðanna.
Selin gömlu eru nú aðeins fölgrænar rústir. Þar er nú hvorki
selmatselja né selsmali. Þar gerast ekki nein ævintýri, en sög-
ur og sagriir greina frá því, að sitthvað hafi þar áður gerzt
sögulegt. Allir kannast við hina hugljúfu og sorgþrungnu sögu
Selmatseljan, og minnisstæð verður sagan Heiðarkolla, sem
Hallgrímur Jónsson frá Ljárskógum hefur skráð. Þá er ekki
úr vegi að minna á frásögnina um biskupsbróðurinn, sem á
leið sinni austur Mosfelisheiði kom við í Víkurseli og stóð
þar við eina nótt. Smalinn reið til bæjar í skyndi og sagði
gestkomuna, og Narfi bóndi í Vík söðlaði jó sinn og reið
til sels. Aðkoma hans liafði það í för með sér, að Gísli Einars-
son varð að taka dóttur bónda sér fyrir konu, og nú eru niðj-
ar þein-a út um allt Island.
Kringum selið voru staðir, sem báru nafn af því eða af
notkun þeirra sem haglendis ásauðanna. Þar gátu verið Smjör-
brekkur og Kjarnalautir, Hormýrar og Rytjur, allt eftir nota-
gildinu fyrir búsmalann og bóndann. Svo var þá liægt að
l^enda smalanum á, að hann skyldi lialda ánum til haga 1
Smjörbrekkunni, en forðást Rytju og Hormýri. Nú eru sum
af þessum nöfnum gleymd, en önnur týnast í ár eða að ári,
ef ekki er brugðið við og þeim bjargað.
Stekkirnir voru líka grænir blettir kringum tóftir eða tófta-
brot. Og þessir blettir vöktu minningar í hugum gamla fólks-
ins. En þessar minningar voru ekki vafðar töfraljóma öræfa-
fegurðar, heldur fylgdi þeim angurværð. Frá þeim enduróm-
aði sár og sorgþungur jarmur litlu ferfættu málleysingjanna,