Eimreiðin - 01.10.1956, Blaðsíða 86

318
EIMREIÐIN
En hvað um nýju kvæðin? Ekki
sé ég nein afturfararmerki á þeim.
Menn lesi til dæmis Sxiöur yfir hœö
ir (ort 1948) og Þú ert fegursta tréö
(ort 1954) og dæmi sjálfir.
Lesið þessa bók. Hún hefur ekk-
ert að geyma annað en fegurð og
hreinleika og ást á því. sem er
fagurt, satt og gott.
Þóroddur Guðmundsson.
Geir Kristjánsson: STOFNUNIN.
Mál og menning 1956.
í þessari bók eru ellefu sögur, all-
ar stuttar nema ein, sú, sem bókin
dregur nafn sitt af.
Höfundurinn mun vera allvel rit-
fær, og hann mundi geta brugðið
ýmsu fyrir sig í stíl og gerð smá-
sögu. En á öðru leitinu við rit- og
stílgáfu og listrænt lag virðist vera
hin megnasta og ódámlegasta ónátt-
úra. Val á efni og persónum er
þannig, að menn mættu halda, að
höfundurinn hefði aldrei átt neinu
góðu að mæta um dagana, aldrei
þekkt manndómsmann, aldrei góð
an dreng, og væri svo vansæll og
misþyrmdur, að ef einhver viki að
honum góðu, þá svaraði hann með
hnefahöggi.
Fyrsta sagan er fiktkennd lýsing
tveggja lítilsigldra manna, sem
hvorki verða aumkunarverðir né
spaugilegir í höndurn höfundar. í
annarri sögunni er fjallað um utan-
veltu gamalmenni, sem höf. virðist
aðeins sýna til þess að sanna okkur,
hve mannskepnan geti orðið grátt
leikin af elli og hrörnun. í þeirri
þriðju er okkur sýndur maður, sem
er haldinn ofsóknarbrjálæði, en
engin grein fyrir því gerð, hver rök
til þess liggja. Fjórða sagan lýsir
ómerkilegu manntetri, sem mis-
heppnast að ná sér í sízt merkilegri
kvensnift, og í þeirri fimmtu fáum
við að vera drjúga stund í sam-
félagi við mann, sem er á vakki úti
fyrir híbýlum sínum og bíður þess,
að konan hans og friðill hennar
vakni eftir næturerfiðið. Og hann
er svo sem hvorki í ofbeldis- né
skilnaðarhugleiðingum, maður sá.
Sú sjötta fjallar aðallega um dverg.
sem fullnægir afreksþrá sinni og um
leið sínum kvalalosta á því að mis-
þyrma dauðri rottu í viðurvisf
drengsnáða. Sjöunda sagan segir frá
hjónum, sem eru gestir á erlendu
hóteli. Hún hefst á þessum orðum:
„En þetta garnagaul í þér! hreytti
hún út úr sér,“ og endar þannig:
„Á eftir kom hann til hennar og
vildi að hún þýddist hann.“ Allt,
sem þarna er á milli, er nokkurn
veginn í samræmi við uppbafið og
endinn. Hráefnið er áftunda sagan.
Þar er lýst þýzkum nazistum á leið
heim úr fangelsi í Rússlandi, auð-
vitað hreinræktuðum illmennum —
eins og við þekkjum þau af fjöl-
mörgum lýsingum, illmennum, sem
á öllum tímum veljast til vondra
verka í þjónustu harðstjóra, ýmist
á Spáni, í Þýzkalandi, í Rússlandi
eða Ungverjalandi, og er ekki svo
sem að Geir þessi bæti nokkru við
það, sem áður hefur fram komið.
Markaðurinn er ekki saga, heldur
lýsing á erlendum markaði og því
fólki, sem þar kemur. Þarna gefst
höfundinum tækifæri til að þjóna
fegurðartilfinningu sinni og manns-
lund á margvíslegan hátt. Hann
segir til dæmis: „Svo eru rnenn þar,
stundum töluvert lengi, og hverfa
þaðan læpulegir á morgnana með
tóma pyngju og minningu um inn-
antómt frethljóð milli berrar
bringu og nakinna konubrjósta.
Og ennfremur: „því venjulega legg'