Eimreiðin - 01.09.1968, Síða 46

192
EIMREIÐIN
voru þeir Johan Skjoldborg og Thomas Olesen Lökken. Þessa kyrr-
látu morgunstund hér í Lyngbæ, þegar vélarskellir fiskibátanna
og jafnasmellir spilsins á sandkampinum eru þagnaðir, fæ ég ráð-
rúm til að reyna að endurheimta ágæt kynni mín við bækur þess-
ara prýðishöfunda. Það gleður mig, hversu vel ég man til sagn-
anna, þegar ég leita í hugskot mitt. Annar skrifaði um sveita-
fólkið hér um slóðir, hinn um fiskimennina, Skjoldborg lýsti land-
inu, Lökken strönd og hafi.
En hvar er ég þá staddur? Lyngbær er í útjaðri örlítils fiskiþorps
í Han Herred eða Hanahéraði. Þorpið er kennt við annað þorp
stærra, sem heitir Torup, og er um fimm kílómetrum lengra uppi
í landi. Orðabækur telja, að Torup hafi til forna heitið Tókaþorp.
Fiskiþorpið hefur í upphafi vafalaust verið sjóbúðir og uppsátur
frá Torup og nefnist því Torupstrand. Kalla ég það Tókaströnd.
Tókaströnd stendur fyrir miðju flóa allmikils, sem skerst inn
úr Skagerak. Nefnist hann Jammerbugten eða Kveinstafaflói, og
segir nafnið sína sögu. Við þessa strönd hefur mörg fleytan farizt
og kveinstafir borizt til hjálparvana fólks á landi uppi, þegar skip
brotnuðu í spón í hamslausu ölduróti úthafssjóa við hafnlausa
strönd. En eymdin varð löngum hlutskipti kvenna og barna, sem
eftir lifðu á ströndinni, þegar heilar skipshafnir lögðust í vota
gröf. Hanahérað er í rauninni mjó ræma milli hafs og fjarðar. Á
aðra hönd er Skagerak og Norðursjór, á hina Limafjörður, og er
jafnlangt frá Tókaþorpi til hafsins í norðri og fjarðar í suðri.
Limafjörður sker Jótland alveg í sundur, svo að nyrzti hluti
landsins er eyja. Heitir þessi hluti landsins Vendsyssel og hefur
einhvern tíma verið kallaður Skagey á íslenzku. Má það vel til
sanns vegar færa.
Furðulegt má það heita, að tveir merkishöfundar á fyrri hluta
þessarar aldar skyldu vera upp runnir úr þessu héraði, Jóhann
Sjoldborg og Thomas Olesen Lökken. Mætti vel kalla þá Jón
Trausta og Þorgils gjallanda Danmerkur. Þótt þeir væru á ýmsan
hátt ólíkir í túlkun og frásagnarhætti, var yrkisefni þeirra svipað,
líf og kjör almúgafólks á þessurn slóðum, rimanum milli Norður-
sjávar og Limafjarðar. Báðir áttu þeir það sameiginlegt, að þeir
voru af alþýðufólki komnir, og eru skáldsögur þeirra episkar frá-
sagnir af lífi og starfi leiguliða og fátækra fiskimanna, baráttu
þeirra og stríði, vonbrigðum og sigrum. Grunntónninn var sá sami:
vaknandi vitund hinna kúlduðu um aukinn rétt, hvatning til