Tímarit lögfræðinga - 01.01.1968, Blaðsíða 25

sé beitt, einkum ef brot er smávægilegt. Reyndar mundi
mál væntanlega fellt niður af ákæruvaldinu, þegar svo
stæði á. En komi það til dóms, kann dómari að sýkna
án þess að gera nokkrar ráðstafanir. Annað er það, að
framkvæmdavaldshafar og ættingjar geta þurft að gera
sínar ráðstafanir. Lögreglustjóri getur t. d. svipt mann
ökuskírteini, ef það vitnast, að hann fullnægi ekki sett-
um skilyrðum, þ. á m. um andlega heilbrigði, sbr. 2. og
7. mgr. 27. gr. umferðarlaga nr. 26/1958. Þá má vera, að
hinum geðtruflaða sé komið fyrir á hæli eða sjúkrahúsi,
stundum að undangenginni sjálfræðissviptingu, sbr. 31.
gr. lögræðislaga nr. 95/1947.
Þau álitaefni, er kanna þarf samkvæmt 15. gr., eru í
fyrsta lagi, hvort sökunaut hagi einhver sú vanheilsa eða
vanþroski, er greinin tiltekur, í öðru lagi hvort vanheils-
an (vanþroskinn) var fyrir hendi, er hinn ólögmæti
verknaður var framinn, og i þriðja lagi hvort það sam-
band hafi verið milli vanheilsunnar (vanþroskans) og
verknaðarins, að sökunautur hafi á verknaðarlímanum
verið alls ófær um að stjórna gerðum sínum af þeim
sökum.
Um fyrsta atriðið er það að segja til að byrja með, að
þar er um svo sérfræðilegt efni að ræða, að naumast er
við þvi að búast, að löglærðir dómarar geti einir skorið
úr. Þegar vafi er á ferðum, eru því læknar, einkum geð-
læknar, fengnir til að framkvæma geðrannsókn á söku-
naut í því skyni að láta uppi álit á andlegri heilbrigði
hans. A þeim 28 árum, sem liðin eru frá gildistöku hegn-
ingarlaganna, hafa orðið ýmsar framfarir í geðlæknis-
fræði. Á löngum tíma geta hin læknisfræðilegu sjúkdóms-
hugtök tekið stakkaskiptum. Geðveikishugtak 15. gr. gæti
ýmist þrengzt eða víkkað. Inntak 15. gr. er að þessu leyti
háð þróun og þroska geðlæknisfræðinnar. Vík ég nánar
að framkvæmd geðrannsókna síðar og einnig nokkuð að
algengum andlegum annmörkum.
Að íslenzkum lögum er það lagt á vald dómara að
Tímarit lögfræðinga
23