Tímarit lögfræðinga - 01.01.1968, Blaðsíða 29

hann hefur fengið brjálsemisköst bæði fyrir og eftir, að
hann framdi afbrotið, að ekki hefur verið leitt í ljós neitt
sennilegt tilefni annað en brjálsemi til svo ægilegs glæps,
sem hér átti sér stað, að árásin var framin án nokkurrar
leyndar og að tilviljun virðist hafa ráðið, hver eða hverj-
ir fyrir henni urðu, þá má telja víst, að ákærði hafi verið
alls ófær um að stjóma gerðum sínum, er hann vann
verkið. Verður honum þvi samkvæmt 15. gr. nefndra laga
ekki refsað fyrir verknaðinn.“ 1 dómi Hæstaréttar í XXI.
bindi, bls. 253 var niðurstaða yfirlæknisins á Kleppsspítala
sú, að geðástand ákærða hefði verið með þeim hætti, að
16. gr. alm. hgl. ætti við. Var sú niðurstaða efnislega stað-
fest af læknaráði. Hæstiréttur tekrr, að geðtmflanir
ákærða hafi verið á svo háu stigi, að þær falli undir lýs-
ingu 15. gr. hegningarlaga.
Það er vitaskuld í samræmi við tilætlun löggjafans, að
dómstólar leggi þannig sjálfstætt mat á sakhæfið. Oftar
verður samt vart tilhneigingar, er telja verður gagnstæða
þeirri tilætlun. Héraðsdómarar óska þess stundum, að geð-
læknir láti uppi álit sitt á sakhæfi sakbomings. Geðlækn-
ar virðast einnig taka það upp hjá sjálfum sér að ræða
sakhæfið sem slíkt og, hvort ástand sökunautar falli und-
ir 15. eða 16. gr. hegningarlaga. Æskilegt væri, að dóm-
arar og geðlæknar kynntu sér vel verksvið hver annars
að þessu leyti og settu hér gleggri markalínu. Vitanlegt
er, að dómari hefur frjálsar hendur, þótt geðlæknir sé
búinn að úrskurða sökunaut sakhæfan eða ósakhæfan. I
11 hæstaréttarmálum frá seinni árum hefur geðlæknir tjáð
sig um sakhæfið, oftast á þann veg, að ekkert sé finnan-
legt, er dragi úr sakhæfi, eða að ákærði teljist sakhæfur.
Ymsir fræðimenn í lögfræði, svo sem Johs. Andenæs
og Stephan Hurwitz telja hæpið að ganga út frá því, að
í öllum tilvikum sé verulegt samband milli geðveiki-
ástands og refsiverðs verknaðar, sem framinn er við slik-
ar aðstæður. Geðveiki raskar ekki jafnt öllum þáttum
sálarlífsins. Hinn geðveiki tekur sér ýmislegt fyrir hend-
Tímarit lögfræðinga
27