Tímarit lögfræðinga - 01.06.1968, Blaðsíða 43

Bandaríkjanna og til rita hugsuða upplýsingarstefnu 18.
aldar og hugmynda brezkra sértrúarflokka og heimspek-
inga á 17. öld. Mótun mannréttindakenninga á Vestur-
löndum er í órofa tengslum við náttúruréttinn og kenn-
ingar lærifeðra hans um meðfædd réttindi fólks til jafn-
ræðis og tillitssemi af hálfu valdhafa.1) Þó að þessi saga
verði ekki rakin hér, er vert að muna, að sjálfir höfum
við litið lagt af mörkum til þeirra ákvæða í okkar eigin
stjórnarskrá, sem fjalla um önnur mannréttindi en kosn-
ingar þjóðfulltrúa. Danir hafa séð okkur fyrir efni ákvæð-
anna, en þeir höfðu tekið þau að láni nær fullmótuð úr
stjórnarskrám og yfirlýsingum frá því um 1800. Þessi
ákvæði eru með öðrum orðum hluti hins vestræna menn-
ingararfs, og flest spegla þau þróunarstig hans fyrir
150—175 árum.
Stjórnmálaréttindi.
Ákvæði 73. og 74. greina stjórnarskrárinnar um félaga-
og fundarfrelsi verða ekki rakin hér eða skýrð.
Á það eitt skal minnzt, að Alþingi er heimilt að
setja með almennum lögum reglur um tilteknar teg-
undir félaga, en ekki hafa gengið um það dómar hér
á landi, hve víðtækur þessi réttur Alþingis er. Lög-
in um hlutafélög, samvinnufélög og stéttafélög og
vinnudeilur eru að margra mati ófullnægjandi, enda hef-
ur lengi verið unnið að endurskoðun á hlutafélagalöggjöf-
inni. Fá ákvæði eru í íslenzkum lögum um stjórnmála-
flokka, en vafalítið greinir menn á um, hvort æskilegt
sé að skipa málefnum þeirra með lögum. Ef vel er á hald-
ið, eru stjórnmálaflokkarnir það tæki, sem bezt dugar
til að veita almenningi aðstöðu til afskipta af landsmál-
um, ómetanlegir í augum þeirra, sem vilja gera lýðræði
sem virkast og mest. Því miður heyrist oft um það talað,.
x) Sjá grein Gauks Jörundssonar: „Um vernd mannréttinda
og náttúrurétt" í Úlfljóti, 1. tbl. 1966.
Tímarit lögfræðinga
103