Tímarit lögfræðinga - 01.06.1968, Blaðsíða 51
Þess er að minnast, að við höfum skuldbundið okkur
að þjóðarétti til að tryggja þau réttindi, sem um ræðir
í mannréttindasáttmála Evrópuráðsins þ. á. m. þau, er
nú voru rakin. Það er nú gert, að minnsta kosti nokkurn
veginn, í lögum um meðferð opinberra mála nr. 82/1961.
Við skulum þó gera okkur grein fyrir því, að laga-
ákvæði til trvggingar réttlátri meðferð mála fyrir saka-
dómi hafa þróazt hægt hér á landi. Heildarlöggjöf með
nútimasniði var ekki sett um þessi efni fyrr en árið 1951,
og ákvæðin um sérstakan saksóknara ekki fyrr en
1961. Vafasamt er, hvort íslenzk lagaákvæði um rétt-
indi manna við upphaf rannsókna eru nægilega trygg.
Þá eru til lagaákvæði hér á landi, sem erfitt sýnist að
samræma því, sem segir í mannréttindasáttmála Evrópu-
ráðsins. Þannig segir í 19. grein áfengislaga nr. 58/1954,
að menn með lögregluvaldi megi rannsaka, hvort bifreið-
ar hafi áfengi meðferðis, þó að það sé löglega kevpt, enda
liggi fyrir rökstuddur grunur um, að áfengið sé ætlað til
ólöglegrar sölu. Siðan segir orðrélt: „Nú finnst áfengi
í bifreið, þegar svo stendur á sem í næstu málsgrein hér
á undan segir, og skal þá refsa eiganda þess, sem hann
væri sekur um ólöglega áfengissölu, nema leiddar séu að
því sterkar líkur, að áfengið sé ekki ætlað til sölu“. Hins
vegar segir í 6. grein mannréttindasáttmála Evrópuráðs-
ins: „Hvern þann mann, sem borinn er sökum fyrir glæp-
samlegt athæfi, skal telja saklausan, unz sök hans er
sönnuð lögfullri sönnun.“
Hér er þess ennfremur að gela, að ferðafrelsi er talið
meðal mannréttinda í yfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna.
Um ferðafrelsi eru fyrirmæli í viðauka við mannréttinda-
sáttmála Evrópuráðsins. Er hér um að ræða svokallaðan
„4. samningsviðauka“, sem undirritaður var 16. septem-
ber 1963. Island fullgilti hann 16. nóvember 1967, svo
sem fram kemur i auglýsingu nr. 17/1967 í C-deild
Stjórnartíðinda. 1 honum segir m. a., að öllum, sem eru
staddir á landi einhvers ríkis á löglegan hátt, beri réttur
Tímarit lögfræðinga
111