Tímarit lögfræðinga - 01.12.1990, Side 52

Miklu máli skiptir fyrir eigendur hlutdeildarskírteina hvenær skírteiniseigandi
á kröfu á innlausn og hvernig gengi eða innlausnarverð skírteinisins skuli
reiknað. Ef samþykktir íslenskra verðbréfasjóða og texti hlutdeildarskírteina er
skoðaður kemur eftirfarandi í ljós.
Sjóðirnir auglýsa gengi hlutdeildarskírteina sem ákveður innlausnarverðið.
Mjög algent er að verðbréfafyrirtæki eða verðbréfasjóðir takmarki innlausna-
rétt við ákveðna hámarksfjárhæð innan tiltekins tímabils t.d. með þeim hætti að
í skírteini segi að hámarksskuldbinding sjóðsins fari ekki fram úr því að kaupa
skírteini að jafnvirði 1/30 hluta af seldum óinnleystum skírteinum í hverjum
mánuði, innan eins mánaðar frá framvísun skírteinis. Þess eru þó dæmi að engar
takmarkanir af þessu tagi sé að finna í samþykktum sjóða eða texta hlutdeildar-
skírteina. Þá er í flestum ef ekki öllum hlutdeildarskírteinum ákvæði um
endanlegan gjalddaga sem svo er nefndur þ.e. að skírteininu skuli framvísað til
innlausnar eigi síðar en á tilteknum eindaga.
Ákvæði um gjalddaga munu í upphafi hafa verið sett í skírteinin af ástæðum er
varða skattlagningu þannig að þau teldust skuldabréf í því tilliti og að vextir af
skírteinunum væru þannig ekki skattskyldir að meginstefnu til.
Sú spurning vaknar hvort VVL setji því einhverjar takmarkanir hvernig og
hvort verðbréfasjóðir geti þrengt innlausnarréttinn með þeim hætti sem gert
hefur verið eða hvort sjóðirnir geti frestað innlausn svo dæmi sé tekið í t.d. 3
mánuði eða 6 mánuði eða lengur frá því að krafa um innlausn berst. Ég er þeirra
skoðunar að takmarkanir af því tagi sem ég hef nefnt úr hlutdeildarskírteinum,
þ.e. takmarkanir sem miða að því að innlausnir t.d. á hverju 30 daga tímabili fari
ekki upp fyrir ákveðið hlutfall af útistandandi fjárhæð skírteina, séu eðlilegar og
í samræmi við tilgang laganna. í þessu sambandi má nefna 29. gr. VVL en í henni
er að finna fyrirmæli varðandi lausafjárstöðu verðbréfasjóða en þessi ákvæði
eiga að tryggja að nægilegt laust fé sé til staðar í sjóðunum til að mæta
innlausnarkröfum. Sjóðirnir geta sett sér strangari reglur í þessum efnum og eru
kröfurnar í 29. gr. lágmarkskröfur, sbr. c-lið 1. mgr. 18. gr. laganna. Frestun á
innlausnum samkvæmt frjálsu mati viðkomandi verðbréfafyrirtækis eða verð-
bréfasjóðs myndi hinsvegar brjóta í bága við þá meginreglu að skírteinin séu
innleysanleg gegn reiðufé.
Rétt er að taka fram í þessu samhengi að til breytinga á samþykktum
verðbréfasjóðs getur komið eftir útgáfu hlutdeildarskírteina þ.á.m. á ákvæðum
um innlausn. Slíkar breytingar ættu þó engin áhrif að hafa á innlausnarrétt skv.
þeim skírteinum sem þegar hefðu verið gefin út nema fyrirvara um slíkt væri að
finna í skírteinunum sjálfum. Við mat á ákvæðum laganna um innlausn verður
einnig að hafa í huga framsalsrétt en bréfin geta skipt um eigendur við framsal
eða af öðrum ástæðum.
í 23. gr. VVL segir að innlausnarvirði hlutdeildarskírteinis í verðbréfasjóði sé
178