Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 28

með lögunum sé stefnt að lögmætu markmiði, en þau lögmætu markmið,
sem til greina koma, eru m.a. talin í 2. mgr. 8.-11. gr. sáttmálans. Það er því
í flestum tilvikum að málsúrslit velta á síðastgreinda viðmiðinu, um það hvort
sú takmörkun sem mælt er fyrir í lögum og stefnir að lögmætu marki, sé
nauðsynleg í lýðræðissamfélagi. Augljóst er að þarna reynir á mjög
matskennd atriði og við þetta mat beitir dómstóllinn hinni svokölluðu
meðalhófsreglu (e. principle of proportionality), sem byggist á því að ekki
sé gengið lengra í aðgerðum en nauðsynlegt er til að markmiði því sem að
er stefnt verði náð. Þá reynir hér mjög á valdmörk dómstólsins gagnvart
stofnunum ríkisins, þ.e. hversu langt dómstóllinn gengur í mati sínu á
sjónarmiðum aðildarríkis um nauðsyn aðgerða.
Út frá sjónarmiðum um réttaröryggi og nauðsyn þess að lög séu skýr og
fyrirsjáanleg má e.t.v. gagnrýna aðferðir mannréttindadómstólsins við úrlausn
mála sem þessara, en það getur verið erfitt að greina röksemdir dómstólsins
þar sem vegin eru og metin annars vegar sjónarmið sem réttlæta takmarkanir
á mannréttindum og hins vegar grunnsjónarmið sáttmálans um vernd einstak-
lingsréttinda. Getur niðurstaðan oltið á hárfínum matsatriðum og er oft erfitt
að draga almennar ályktanir af þeim rökum sem ráða niðurstöðu í hverju máli
um sig.41 Þessari gagnrýni, sem enn má rekja til sjónarmiða vildarréttarins
um nauðsyn rökbundinnar og fastmótaðrar beitingar réttarreglna, helst með
beinni afleiðslu, hefur hins vegar verið svarað með vísan til nýrri kenninga
um röksemdafærslu, þar sem flókin og margþætt álitaefni eru til úrlausnar,
og bent á að sú margræðni og sá sveigjanleiki sem greina megi í röksemda-
færslu mannréttindadómstólsins - þar sem beitt er teygjanlegum hugtökum og
viðmiðum og leitast við að finna jafnvægi stríðandi sjónarmiða - tryggi í raun
eðlilega beitingu ákvæða sáttmálans.42
4. LÖGSKÝRINGARSJÓNARMIÐ í LANDSRÉTTI OG SKÝRINGAR-
SJÓNARMH) \ I1) BEITINGU MANNRÉTTINDASÁTTMÁLA EVRÓPU
4.1 Lögskýringarsjónarmið við beitingu mannréttindasáttmálans
Þótt mikið hafi verið ritað um ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu og
grundvallarréttindi sem sáttmálinn vemdar, svo og réttarframkvæmd stofnana
Evrópuráðsins, verður ekki sagt að grein hafi verið gerð fyrir aðferðafræði
eða túlkunar- og lögskýringarsjónarmiðum manréttindanefndarinnar eða
41 Sjá t.d. sératkvæði Garðars Gíslasonar í máli Þorgeirs Þorgeirssonar gegn íslandi og dóm
mannréttindadómstólsins í málinu Barfod gegn Dunniörku (dómur 22. febrúar 1989) Series
A vol. 149.
42 Francois Ost: „The Original Canons of Interpretation of the European Court of Human
Rights". The European Convention for the Protetcion of Human Rights: Internationai
Protection Versus National Restrictions (Mireille Delmas-Marty ritstj.) Martinus Nijhoff
Publishers, 1992, bls. 311-312. Sjá nánar í kafla 4.3.3.
176