Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 14

ættu að beita ákvæðunt þjóðaréttar í úrlausnum sínum. Undantekningar voru
þó viðurkenndar frá framangreindum grunnsjónarmiðum, sem komu fram í
túlkunarreglu (d. fortolkningsregel) og líkindareglu (d. formodningsregel) við
beitingu landsréttar. í túlkunarreglunni felst að þegar fleiri túlkunarmöguleikar
eru fyrir hendi ber dómstólum og stjórnvöldum að velja þá túlkun sem er í
samræmi við þjóðréttarlegar skuldbindingar. Líkindareglan teygir sig lengra.
í henni felst að beita beri réttarreglu með þeim hætti að ekki brjóti gegn
þjóðréttarlegri skuldbindingu, enda þótt reglan sjálf bjóði ekki upp á fleiri en
einn túlkunarmöguleika. Það verður því að ganga gegn venjulegum skýringar-
möguleikum og túlka regluna þannig að þjóðréttarlegar skuldbindingar séu
virtar. Eins og líkindareglan er sett fram byggir hún á því að líkur séu til þess
að það hafi ekki verið ætlun löggjafans að ganga gegn þjóðréttarlegum skuld-
bindingum við lagasetningu.11 I svonefndri leiðsagnarreglu (d. instruktions-
regel) felst svo að stjórnvöldum ber að taka tillit til þjóðréttarlegra skuldbind-
inga við úrlausnir sem byggja á mati.
" Claus Gulraann o.fl.: Folkeret, Kaupmannahöfn 1989, bls. 91 o.áfr. og S0ren Stenderup
Jensen: „Folkeretten som retskilde i dansk ret“. UfR 1990 B, bls. 1. Dæmi um beitingu líkinda-
reglunnar má finna í UfR 1990 13 HKK. í kjölfar dóms mannréttindadómstólsins í Hauschildt
málinu var hæfisreglum réttarfarslaga breytt. 2. mgr. 60. gr réttarfarslaganna (RPL) var breytt
svo að dómari sem tekið hafði ákvörðun um gæsluvarðhaldsvist eftir 2. mgr. 762. gr. RPL ein-
göngu, skyldi ekki taka þátt í dómsmeðferð sakamáls. Það var þessi lagagrein sem reyndi á í
Hauschildt málinu, en greinin heimilar gæsluvarðhald ef sérstaklega sterkur grunur leikur á
nánar tilgreindum lögbrotum. í málinu höfðu þrír bræður verið úrskurðaðir í gæsluvarðhald,
m.a. með heimild í 2. mgr. 762. gr., en ekki eingöngu með heimild í þeirri grein. Samkvæmt
túlkun mannréttindadómstólsins á 6. gr. mannréttindasáttmálans (Hauschildt) var dómarinn van-
hæfur; samkvæmt skýru ákvæði réttarfarslaganna var dómarinn ekki vanhæfur, þar sem ekki
var eingöngu byggt á nefndri grein.
Um þetta ósamræmi vísaði einn dómari Vestri Landsréttar til þess að endanlegt orðalag 2.
mgr. 60. gr. RPL væri merkingarleysa, með hliðsjón af þeim skuldbindingum sem á Iöggjafanum
hvíldu samkvæmt ákvæðum mannréttindasáttmálans um réttláta málsmeðferð. Vísað var til túlk-
unar mannréttindadómstólsins á 1. mgr. 6. gr. sáttmálans í Hauschildt málinu og talið að leggja
yrði þá grein sáttmálans, eins og hún væri túlkuð, til grundvallar niðurstöðu, og gengi sú niður-
staða framar orðalagi ákvæðis réttarfarslaganna.
Annar dómari lagði tilganginn með lagabreytingunni til grundvallar sömu niðurstöðu. Tilgangur
laganna var að breyta réttarástandinu til samræmis við ákvæði mannréttindasáttmálans; það varð því
að skilja 2. mgr. 60. gr. RPL í samræmi við túlkun á 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans.
Þriðji dómarinn komst að öndverðri niðurstöðu, á grundvelli hinna hefðbundnu sjónarmiða
um tvíeðli þjóðaréttar og landsréttar. Með þeim rökum að 2. mgr. 60. gr. RPL teldi tæmandi
vanhæfisástæður - og með vísan til þess að ekki væri hægt að líta á orðið „eingöngu" sem mis-
tök löggjafans - taldi dómarinn sakadómarann ekki vanhæfan til að fara með málið.
Niðurstaða Hæstaréttar Danmerkur var að dómarinn væri vanhæfur eftir almennu vanhæfis-
reglunni í 62. gr. RPL. Með vísan til tilurðar ákvæðisins taldi Hæstiréttur að ekki væri hægt
að slá þvf föstu að 2. mgr. 60. gr RPL hefði að geyma tæmandi talningu um vanhæfí dómara
vegna fyrri afskipta hans af máli. f dómi Hæstaréttar Danmerkur sagði: „Lovens pp 60, stk. 2
og 62, stk 1, má fortolkes i overensstemmelse med de principper, der er lagt til grund i Menne-
skerettighedsdomstolens dom“.
162