Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 31

1. Viðmið um áhrifaríka mannréttindavemd: Miðað er við markmið og skýr-
ingarsjónarmið sem tryggja að áhrif sáttmálans til tryggingar mannrétt-
indum séu raunveruleg.
2. Jafnvægi milli grundvallarréttinda einstaklinga og almennra hagsmuna sé
tryggt: Við túlkun sáttmálans og ákvörðun á tilgangi ákvæða hans er það
sjónarmið ráðandi að fina meðalhóf almennra þjóðfélagshagsmuna og ein-
staklingsbundinna réttinda sem sáttmálinn verndar og er meiri áhersla lögð
á síðari þáttinn.
3. Lýðræðisleg viðmið. Lykilhugtak í mannréttindasáttmálanum er „lýðræðis-
samfélag“ og miðar túlkunarstarf dómstólsins að því að meta hvort löggjöf
eða réttarframkvæmd aðildarríkis, sem takmarkar að einhverju leyti vemd-
uð grundvallarréttindi, sé nauðsynleg í lýðfrjálsu samfélagi.
4.2.5 Mótandi skýring (evolutive interpretation)
í mótandi skýringu (e. evolutive interpretation) felst að túlkunin tekur mið
af breyttum aðstæðum, sem ekki voru fyrir hendi þegar sáttmálinn var gerður
og kallar því á að ákvæðin séu skýrð þannig að þau gangi lengra en þeim
var í upphafi ætlað. Hugmyndin að baki slíkri skýringu er að hrein textaskýr-
ing eða skýring sem tekur mið af upprunalegri merkingu ákvæðanna hljóti að
vrkja fyrir þeirri niðurstöðu sem síðar leiðir af breyttum hugmyndum og
aðstæðum. A tímabili beitti mannréttindadómstóllinn mótandi skýringu í þeim
mæli að gagnrýni sætti og var talið að dómstóllinn hefði tekið sér löggjafar-
vald sem ekki væri í verkahring hans.50 Því hefur verið haldið fram að í
kjölfar þessarar gagnrýni og skoðanaskipta innan dómstólsins hafi mátt greina
breytingu á framkvæmdinni og að þau sjónarmið hafi síðan komið fram í
dómum dómstólsins, að þótt ákvæði sáttmálans yrði að túlka í ljósi breyttra
aðstæðna, væri ekki hægt að slá föstum með túlkun nýjum réttindum, sem
ekki hefði verið gert ráð fyrir í upphafi, sérstaklega ef þau réttindi voru
50 Dæmi um mál þar sem mótandi skýringu var beitt er umdeildur dómur mannréttindadóm-
stólsins í máli Marckx gegn Belgíu (dómur 13. mars 1979) Series A vol. 31. Ágreiningur kom
upp um beitingu mótandi skýringar innan dómstólsins sjálfs og komu sjónarmið um réttmæti
þessa skýringarsjónarmiðs m.a. fram f sérákvæðum í dómum dómstólsins, sjá t.d. sérákvæði í
málunum Feldbrugge, Series A vol. 99 og Deumeland Series A vol. 100 (dómar 29. maí
1986). í máli Feldbrugge reyndi á skýringu á 1. mgr. 6. gr. sáttmálans um afmörkun borgara-
legra réttinda, þ.e. hvort áfrýjunamefnd gæti talist tryggja réttláta málsmeðferð í máli sem
varðaði heilbrigðistryggingu (sem taldist til almannatrygginga í viðkomandi rfki), og hvort
ákvæði sáttmálans um réttláta málsmeðferð einkamáls ætti við. I sérákvæðinu segir (fors. 24):
„An evolutive interpretation allows variable and changing concepts already contained in the
Convention to be construed in the light of modem-day conditions, [...] but it does not allow
entirely new concepts or spheres of application to be introduced into the Convention: that is a
legislative function that belongs to the member States of the Council of Europe".
179