Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 21

og ástæður ákvæðisins séu öðru fremur hugmyndir um að fullveldi ríkis og
sjálfstæði dómstóla og stjórnvalda þess sé ekki skert, má efast mjög um að
ákvæðið sé nauðsynlegt, eða heppilegt, sem lagaákvæði og sérstaklega hvort
það er í samræmi við tilgang og anda laga sem mæla fyrir um lögtöku mann-
réttindasáttmálans.
3. VALDMÖRK STOFNANA EVRÓPURÁÐSINS GAGNVART RÍKIS-
VALDI AÐILDARLANDA MANNRÉTTINDASÁTTMÁLANS
3.1 Eftlrlit stofnana Evrópuráðsins
Eins og tekið er fram í greinargerð með frumvarpi til laga nr. 62/1994 gegna
stofnanir Evrópuráðsins, Mannréttindanefnd Evrópu, Mannréttindadómstóll
Evrópu og Ráðherranefnd Evrópuráðsins því hlutverki að taka afstöðu til þess
hvort aðildarríki hafi brotið gegn þjóðréttarlegum skuldbindingum sínum og geta
stofnanimar eftir atvikum kveðið á um skaðabótaskyldu ríkis sem brýtur gegn
skuldbindingum sínum.30 Sú ályktun sem í greinargerðinni er dregin af þessari
stöðu stofnananna, þ.e. að úrlausnir þeirra séu ekki bindandi að landsrétti og hafi
ekki bindandi gildi sem fordæmi, er þó nokkuð misvísandi. Ekki hefur mikið
verið fjallað hér á landi um þýðingu þeirra skuldbindinga sem hvfla á ríkinu, og
stofnunum þess, eftir fullgildingu og eftir atvikum lögtöku þjóðréttarsamninga,
t.d. mannréttindasáttmálans, þannig að áhrif hafi haft á réttarframkvæmd. Ég tel
mikilvægt, við beitingu mannréttindasáttmálans í landsrétti, að þeir sem skýra
og beita ákvæðum sáttmálans - og ákvæðum laga nr. 62/1994 - hafi alltaf í huga
samspil stofnana ríkisins og stofnana Evrópuráðsins við beitingu ákvæðanna.
Islenska ríkið hefur lýst því yfir, samkvæmt 25. gr. Mannréttindasáttmála
Evrópu, að ríkið viðurkenni að Mannréttindanefnd Evrópu sé bær til að taka
við erindum sem einstaklingar eða einkasamtök bera fram við nefndina á hendur
íslenska ríkinu. Þá hefur íslenska rfldð allt frá árinu 1958 reglulega lýst því yfir,
í samræmi við 46. gr. sáttmálans, að rfkið sé bundið af lögsögu mannréttinda-
dómstólsins, en í því felst samkvæmt 1. mgr. 46. gr. sáttmálans að ríkið er
bundið við lögsögu dómstólsins í öllum málum varðandi skýringu og fram-
kvæmd samningsins. Þá er ríki að sjálfsögðu bundið af dómi í máli, sem beinist
að ríkinu, sbr. 53. gr. sáttmálans, þar sem segir að samningsaðilar gangist undir
að hlíta dómi dómstólsins í hverju því máli sem þeir eru aðilar að.
Það er einmitt uppbygging og hlutverk stofnana Evrópuráðsins, eins og þess-
um atriðum er skipað í ákvæðum sáttmálans, sem er talið með merkilegri og
frumlegri þáttum í Mannréttindasáttmála Evrópu sem þjóðréttarsamningi.31 Þá
er almennt álitið að heimildir stofnana Evrópuráðsins til að taka við kvört-
30 Alþt. 1993, A-deild, bls. 790-791.
31 Sjá Juan Antonio Carrillo Salcedo: „The Place of the European Convention in Intemational
Law“. The European System for the Protection of Human Rights (R. St. J. Macdonald, F.
Matscher og H. Petzold ritstj.), 1993, bls. 16.
169