Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 32

skýrlega undan skilin við samningsgerðina.51 í málinu Johnston o.fl. gegn
Irlandi (1986) komst dómstóllinn þannig að þeirri niðurstöðu að 12. gr.
mannréttindasáttmálans, sem tryggir rétt manna til að ganga í hjónaband, yrði
ekki túlkuð svo að réttur til hjónaskilnaðar fælist í greininni.52 Hins vegar má
nú vísa til dóms mannréttindadómstólsins í máli Sigurðar A. Sigurjónssonar,
þar sem svo virðist sem dómstóllinn beiti mótandi skýringu, og beiti ákvæði
11. gr. mannréttindasáttmálans rýmra en svo að talið verði til túlkunar-
sjónarmiða 53 Þar koma þó einnig til önnur sjónarmið og er þunginn í rök-
semdafærslu dómstólsins, auk mótandi skýringar á 11. gr. sáttmálans, saman-
burðar- og tilgangsskýring við ákvæði annarra alþjóðlegra samninga. Tekið
er fram í forsendum dómsins að neikvætt félagafrelsi felist í greininni, en að
ekki sé nauðsynlegt að slá því föstu hvort neikvæðu félagafrelsi verði að öllu
leyti jafnað til jákvæðs félagafrelsis. Eins og aðstæðum var háttað í máli
Sigurðar A. Sigurjónssonar og með vísan til þess að skylda til aðildar að til-
teknu stéttarfélagi, sem ekkert val var um, var ákveðin með lögum, og
varðaði missi starfsréttinda ef út af var brugðið, og með vísan til þess að
slíkri skyldu væri ekki fyrir að fara í meirihluta aðildarríkja að mannrétt-
indasáttmálanum, og færi auk þess gegn þeirri þróun sem orðið hefði á al-
þjóðavettvangi í þá átt að tryggja neikvætt félagafrelsi, m.a. innan Evrópu-
ráðsins og Alþjóðavinnumálastofnunarinnar, og loks með skírskotun til 9. og
10. gr. sáttmálans sem vernda skoðana- og tjáningafrelsi, komst dómstóllinn
að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hefði brotið gegn 1. mgr. 11. gr. mann-
réttindasáttmálans. í mati sínu á því, hvort sú takmörkun á frelsi til félags-
aðildar sem af þessari skipun leiddi vísaði dómstóllinn enn til þess, að skylda
til félagsaðildar hefði verið ákveðin í lögum og að slíkt væri sjaldgæft í sam-
félagi aðildarríkja að sáttmálanum. Rök íslenska ríkisins fyrir takmörkunum
þessum, svo sem um hlutverk stéttarfélags sem eftirlits- og framkvæmdaraðila,
voru talin eiga við í málinu, en voru ekki talin nægilega sterk til að réttlæta
þá takmörkun sem um var að ræða. Var takmörkunin því talin ganga lengra
en nauðsynlegt væri til að ná þeim lögmætu markmiðum sem að var stefnt.
Niðurstaða meirihluta dómsins var því að brotið hefði verið gegn 11. gr. sátt-
málans.54
51 Francois Ost: „Original Canons of Interpretation..'1, bls. 302.
52 Johnston o.fl. gegn írlandi (dómur 18. desember 1986) Series A vol. 112. í niðurstöðu
meirihlutans segir: „It is true that the Convention and its Protocols must be interpreted in the
light of present-day conditions. [...] However the Court cannot, by means of an evolutive
interpretation, derive from these instruments a right that was not included therein at the outset.
This is particularly so here, where the omission was deliberate". (fors. 53).
53 Sjá gagnrýni Sigurðar Lindal: „Mannréttindadómstóll Evrópu tekur sér lagasetningarvald".
Morgunblaðið (81) 29. september 1993.
54 Sigurður Á. Sigurjónsson gegn íslandi (dómur 30. júní 1993) Series A vol. 264, fors. 35-
36.
180