Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 20

eiga sér samhljóða erlendar hliðstæður, en í slíkum tilvikum er alvanalegt að huga
að erlendri réttarí'ramkvæmd til leiðsagnar um vafaatriði. ...
í þriðja lagi má loks benda á það í tengslum við síðastnefnt atriði að það yrði á valdi
íslenskra dómstóla og stjórnvalda að skýra ákvæði mannréttindasáttmálans sjálfstætt
ef frumvarpið yrði að lögum, þar á meðal þau ákvæði sem ekki væri að finna fordæmi
um frá mannréttindanefndinni eða mannréttindadómstólnum, og beita þeim við
úrlausn mála. í því sambandi er þó varla að vænta að úrlausnir um mikilvæg atriði
verði byggðar í ríkum mæli á skýringum sem eiga sér ekki einhverja fyrirmynd eða
bakhjarl í fræðilegri umfjöllun um ákvæði sáttmálans þótt íslenskum dómstólum og
stjómvöldum væri það vissulega heimilt.
Við lögtöku þjóðréttarsamninga sem geta haft bein réttaráhrif er að jafnaði
gengið út frá því að lögin séu túlkuð í samræmi við lögskýringarreglur og
lögskýringargögn sem gilda að þjóðarétti.27 Akvæði 2. gr. laga nr. 62/1994
um að úrlausnir stofnana Evrópuráðsins séu ekki bindandi að íslenskum
landsrétti, getur að vísu staðist sem slíkt, sérstaklega með tilliti til rótgróinnar
hugtakanotkunar í íslenskum rétti, og sú skylda verður ekki leidd af ákvæðum
mannréttindasáttmálans að úrlausnir stofnananna skuli hafa bein réttaráhrif
í landsrétti. Hins vegar verður það leitt af ákvæðum sáttmálans að stjómvöld-
um og dómstólum beri að túlka lög til samræmis við sáttmálann, eins og
hann er skýrður af mannréttindadómstólnum28 og af 53. gr. sáttmálans verður
sú þjóðréttarlega skuldbinding leidd, að við úrlausn máls, þar sem kann að
vera um brot á ákvæðum mannréttindasáttmálans að ræða, sé tekið mið af
túlkun mannréttindadómstólsins.29
Eins og væntanlega kemur skýrar fram í umijöllun í 3. kafla hér á eftir,
verður að telja þá mynd sem dregin er upp í greinargerð með frumvarpi til
laga nr. 62/1994, og þá skipan sem lögin gera ráð fyrir, allmjög einfaldaða.
Enda þótt ákvæði 2. gr. laga nr. 62/1994 sé án efa hugsað sem öryggisákvæði
27 Stefán Már Stefánsson, bls. 5-6. í dönskum rétti var vísað til dómaframkvæmdar Hæstaréttar
Danmerkur fyrir lögtöku sáttmálans og í greinargerð með frumvarpi til laga um lögleiðingu
Mannréttindasáttmálans talið, að dönsk stjómvöld og dómstólar yrðu að fylgja túlkun og
réttarframkvæmd stofnana Evrópuráðsins, hvort sem úrlausnimar beindust gegn Danmörku eða
öðrum aðildarríkjum. Þá er tekið fram að ætlast sé til með lögununr að dómstólar og stjórnvöld
geti tekið tillit til nýrrar réttarframkvæmdar frá stofnunum Evrópuráðsins, eftir atvikum áður
en löggjafinn breytir eða aðlagar löggjöf að niðurstöðum stofnana Evrópuráðsins. Það var hins
vegar tekið fram að ekki væri til þess ætlast að danskir dómstólar legðu sjálfstætt mat á ákvæði
mannréttindasáttmálans, þar sem ekki væri ömggri réttarframkvæmd fyrir að fara, eða túlkuðu
sáttmálann sjálfstætt, sérstaklega ef urn meiriháttar breytingar á hefðbundinni framkvæmd eða
lagahefð væri að ræða. Betænkning nr. 1220/1991, bls. 193-199, sbr. og bls. 14.
28 Peter Leuprecht: „The Execution of Judgments and Decisions". The European System for
the Protection of Human Rights (R. St. J. Macdonald, F. Matscher og H. Petzold ritstj.),
1993, bls. 792.
29 G. Rees: „The Effects of Judgments and Decisions in Domestic Law“. The European Syst-
em for the Protection of Human Rights (R. St. J. Macdonald, F. Matscher og H. Petzold
ritstj.), 1993, bls. 805.
168