Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Blaðsíða 23

Samkvæmt 57. gr. almennra hegningarlaga, eins og henni var breytt með
lögum nr. 22/1955, er mat um það hvort skilorðsbinda megi tildæmda refsingu
alfarið lagt í vald dómstóla hverju sinni. Eru þannig engar skorður settar við
skilorðsbindingu að því er varðar tegund brots eða lengd refsivistar. Svigrúm
dómstóla til skilorðsbindingar takmarkast þó nokkuð af dómvenju og nægir þar
að vísa til dóma í ölvunarakstursmálum. Þá er skilorðsbindingu að jafnaði ekki
beitt ef dæmt er til refsivistar í lengri tíma en eitt ár. Á það jafnt við um
skilorðsbindingu að hluta og í heild. Út af þessu hefur aðeins þrívegis verið
brugðið eftir því sem ég best fæ séð, hið fyrsta sinn með dómi sakadóms
Reykjavíkur 16. október 1986, en samkvæmt þeim dómi var fullnustu refsingar,
fangelsi í 4 ár, sem 15 ára gömlum pilti var gerð vegna brots gegn 211. gr.
almennra hegningarlaga frestað skilorðsbundið. Þessa niðurstöðu sakadóms
staðfesti Hæstiréttur með dómi uppkveðnum 15. maí 1987 (H 1987 700). Þá var
ung stúlka dæmd í Hæstarétti 26. mars 1992 (H 1992 605) til þriggja ára
fangelsisvistar fyrir rán og líkamsárás sem leiddi til bana, en fullnustu á þeim
hluta refsingarinnar sem eftir stóð þegar tekið hafði verið tillit til 86 daga dvalar
stúlkunnar á Unglingaheimili ríkisins frestað skilorðsbundið í þrjú ár. Síðasti
dómurinn sem hér um ræðir var kveðinn upp í Hæstarétti 28. janúar 1993 (H
1993 147), en með honum var fullnustu 16 mánaða fangelsisrefsingar frestað
skilorðsbundið í heild sinni. í því máli var ákærði sakfelldur fyrir umfangs-
mikið fíkniefnabrot en vegna aðstæðna hans og óhæfilegs dráttar sem orðið
hafði á meðferð málsins var skilorðsbindingu beitt.2
Með 9. gr. laga nr. 101/1976, sem varð 57. gr. a almennra hegningarlaga, var
lögfest heimild til þess að dæma það sem kallað hefur verið blandaðir skilorðs-
dómar. Lagarökin að baki þessari tilhögun voru meðal annars þau, að þessi
skipan myndi stuðla að auknum vamaðaráhrifum gagnvart dómþola án þess að
dómi þyrfti að fylgja fullur refsiþungi. Skapaði lögleiðing þessa úrræðis svig-
rúm til þess að skilorðsbinda að hluta refsingu fyrir brot sem ella hefði orðið
óskilorðsbundin með öllu. Ákvæðinu, sem verður að teljast hin ágætasta réttar-
bót, hefur verið beitt í umtalsverðum fjölda mála á síðari árum. Könnun mín
gefur þó tilefni til að ætla að beiting ákvæðisins takmarkist að stóram hluta við
refsivistardóma og að heimild til þess að dæma fésekt samhliða skilorðsbund-
inni refsivist sé lítið notuð. Þessi ályktun mín kann þó að vera röng og vel má
vera að beiting þessa úrræðis samkvæmt dómum héraðsdómstóla sé algengari
en lestur minn á dómasafni Hæstaréttar gefur tilefni til að ætla.3
2 Vert er að benda í þessu samhengi á dóm Héraðsdóms Reykjavíkur frá 24. nóvember 1995
í málinu nr. S-789/1995. Mál þetta varðaði tollalagabrot í tengslum við innflutning á
frönskum kartöflum. Var ákærða gert að sæta fangelsi í 24 mánuði, en fullnustu 21 mánaðar
af refsivistinni frestað skilorðsbundið í 2 ár frá dómsuppsögu. Var skilorðsbindingu beitt
vegna dráttar sem orðið hafði á rannsókn málsins fram að útgáfu ákæru.
3 Nefna má þrjá dóma þar sem þessi refsikostur var valinn: H 1993 301, H 1994 777 og
hæstaréttardóm frá 12. október 1995 í málinu nr. 239/1995. í öllum dómunum var við
refsiákvörðun vísað til 2. mgr. 57. gr. a almennra hegningarlaga.
17