Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Blaðsíða 11

Jörundur Guðmundsson er MA í heimspeki
og forstöðumaður Háskólaútgáfunnar
Jörundur Guðmundsson:
REFSINGAR. ÚRRÆÐI ÞESS RÁÐÞROTA?1
i.
Heimspekingar ætla fræðigrein sinni gjaman tvíþætt hlutverk. Búa til spum-
ingar og reyna þær. Það er miklu sjaldgæfara að þeir ætli sér beinlínis að svara
þeim. Ef þeir svara þeim eða leysa torræð vandamál, þá er það í besta falli óvart
eða ómeðvitað. Stöku sinnum falla þeir í freistni.
Oftar en ekki glíma heimspekingar við vandamál á þann máta að afrakstur
verka þeirra verður vel sundurgreint vandamál, þar sem fyrir liggja ljósar spum-
ingar og skilgreiningar er liggja opnar fyrir hverjum þeim er takast vill á við
þann vanda sem felst í því að mynda sér skoðun.
Umfjöllun heimspekinga um refsingar er í engu frábmgðin þessum einföldu
einkennum sem ég hef hér lýst. Fyrirbærið hefur um aldabil gengið í gegnum
hreinsunareld skilgreininga. Vandinn hefur verið skilgreindur, viðeigandi spurn-
inga spurt og hver sú skoðun sem sett hefur verið fram hefur mátt mæta misk-
unnarlausri gagnrýni og grandskoðun. Samt mætti ætla að öll þessi umræða hafi
nánast verið hjal eitt.
Hvers vegna skyldi þetta vera svo og hvað er nákvæmlega átt við?
II.
Um leið og ég reyni að varpa einhverju ljósi á það hvemig heimspekingar
hafa tekist á við viðfangsefnið refsingar í gegnum tíðina þá vil ég reyna að svara
þessum spumingum, því ég tel þær mikilvægari málefninu en í fyrstu mætti
ætla.
1 Grein þessi er byggð á erindi sem höfundur flutti á Dómsmálaþingi 1995.
5