Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Blaðsíða 61

4.3 Vanræksla eða önnur glöp ákæranda eða verjanda við meðferð opin-
bers máls
Samkvæmt 161. gr. oml. getur það varðað ákæranda og verjanda sektum
gerist þeir sekir um vanrækslu eða önnur glöp í undirbúningi eða flutningi
opinbers máls fyrir Hæstarétti, þar með talið við meðferð máls fyrir héraðs-
dómi. Telji Hæstiréttur galla vera á verki ákæranda eða verjanda, en þá ekki
slfka að varða eigi sektum, getur rétturinn vítt hlutaðeigandi fyrir gallana, eftir
því sem honum þykir ástæða til, sbr. 162. gr. oml.13
5. HLUTVERK ÁKÆRANDA OG VERJANDA VIÐ MEÐFERÐ OPIN-
BERS MÁLS FYRIR HÉRAÐSDÓMI
5.1 Viðvera ákæranda sem skilyrði fyrir því að máli verði lokið
Það er meginregla, að sæki ákærandi ekki þing í opinberu máli, þá verður
málinu ekki lokið eða skýrslur teknar fyrir dómi, en dómari ákveður þá nýtt
þinghald, sbr. 1. mgr. 123. gr. oml. Frá þessari meginreglu gildir sú undantekn-
ing, að komi ákærði fyrir dóm og skilyrði eru til að ljúka máli samkvæmt 1.
mgr. 124. gr. eða 125. gr. oml., þá getur dómari ákveðið að ljúka máli að ákær-
andanum fjarstöddum, enda hafi ákærandinn þá mætt við þingfestingu málsins
og ekki mótmælt að því yrði lokið með þeim hætti, sbr. 2. mgr. 123. gr. oml.
5.2 Þingfesting opinbers máls
I 3. mgr. 129. gr. oml. segir, að aðalmeðferð hefjist með því að ákærandi gerir
stuttlega grein fyrir ákæru og hvaða gögnum hún sé studd. Hér er um svo-
nefndan forflutning að ræða, sambærilegan við forflutning í einkamálum, sbr.
2. mgr. 103. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. í framkvæmd hefur
það tíðkast, að ákærandinn gerir grein fyrir ákærunni og þeim gögnum sem hún
styðst við þegar við þingfestingu máls, hvort heldur sem málinu verður lokið
sem játningar- eða útivistarmáli samkvæmt 124.-126. gr. oml. eða það sætir
aðalmeðferð samkvæmt 128.-130. gr. laganna.
5.3 Mál sem ljúka má með viðurlagaákvörðun skv. 1. mgr. 124. gr. oml.
í málum sem ljúka má með sektargerð dómara, svo nefndri viðurlagaákvörð-
un samkvæmt 1. mgr. 124. gr. oml., felst hlutverk ákærandans í því að ákveða
hvort gefa eigi sakborningi kost á að ljúka málinu með þeim hætti, að hann
gangist undir sekt að viðlagðri vararefsingu og sæti að auki sviptingu ökuréttar
eða upptöku eigna, allt eftir atvikum hverju sinni. Ákærandinn fer að þessu leyti
og hvað varðar fjárhæð sektar og tímalengd sviptingar með forræði málsins
með þeim fyrirvara, að dómarinn telji viðurlögin hæfileg. Hlutverk verjanda er
við þessar aðstæður afar takmarkað og bundið við það eitt að gæta þess að réttur
sé ekki brotinn á skjólstæðingi hans og ráða honum heilt er ákærandinn hefur
sett fram boð sitt.
13 Sjá t.a.m. í þessu sambandi Hrd. 1980, bls. 1680, Hrd. 1981, bls. 41 og Hrd. 1994, bls.
461 og 1517.
55