Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Blaðsíða 62

5.4 Mál sem Ijúka má með játningardómi samkvæmt 125. gr. oml.
í málum sem ljúka má með játningardómi samkvæmt 125. gr. oml. hefur
ákærandinn forræði á málinu, að því marki að dómari tekur málið þegar til
dóms nema ákærandinn mótmæli því sérstaklega, svo sem það er orðað í
greininni. Þarf þá ekki að færa fram önnur sönnunargögn. Ef aðilar óska er þeim
þó gefinn kostur á að tjá sig í stuttu máli um lagaatriði máls og ákvörðun
viðurlaga áður en málið er tekið til dóms.
í greinargerð með XV. kafla oml. segir, að í málurn, sem lokið er á grundvelli
124.-126. gr. oml. og þar sem ákærði hafi ekki verjanda né sjálfvalinn talsmann,
fari enginn málflutningur fram. Ella eigi að gefa ákæranda og verjanda kost á
að tjá sig stuttlega um lagaatriði og viðurlög áður en mál er tekið til dóms.14 í
framkvæmd er alla jafna ekki gerður mikill munur á þessu tvennu þegar máli er
lokið á grundvelli 125. gr. oml. Ákærandi fer yfirleitt nokkrum orðurn um laga-
atriði og útmælingu refsingar, án tillits til þess hvort ákærði hefur skipaðan
verjanda, og gætir þá jafnt að þeim atriðum sem að hann telur að virða beri sak-
borningi til málsbóta eða refsilækkunar og þeim atriðum sem hann álítur að eigi
að leiða til þyngingar eða refsihækkunar.
Hafi sakborningi hins vegar verið skipaður verjandi þá tekur hann jafnan til
máls á eftir ákærandanum, hefur eftir atvikum uppi kröfur af hálfu ákærða og
færir fyrir þeim rök og rekur síðan þau atriði, sem hann telur vera skjólstæðingi
sínum til hagsbóta við sjálft refsimatið.
5.5 Mál sem sætir aðalmeðferð samkvæmt 128.-130. gr. oml.
Ein veigamesta breytingin með lögum nr. 19/1991 laut að því, að færa meðferð
opinberra mála fyrir dómi nær meðferð einkamála. Einn liðurinn í því var að
taka upp aðalmeðferð í opinberum málum, áþekka aðalmeðferð í einkamálum.
Meginreglumar um beina og milliliðalausa sönnunarfærslu fyrir dómi, um
sönnunarbyrði ákæruvaldsins um sekt sakbomings og atvik sem telja má
honum í óhag og um frjálst sönnunarmat dómara em hins vegar óbreyttar frá
því sem áður gilti, sbr. t.a.m. 45., 46. og 47. gr. og 1. mgr. 48. gr. oml.
Málsmeðferðin ertvíþætt samkvæmt 129. gr. laganr. 19/1991. Annars vegar fer
fram sönnunarfærsla, þar sem skýrslur era teknar af ákærða og vitnum og önnur
sönnunargögn eru færð fram. Hins vegar er málflutningur, oftast munnlegur, þar
sem málflytjendur gera dómara grein fyrir máli sínu. Sönnunarfærslan og
málflutningurinn skulu að jafnaði fara fram í einni lotu, sbr. 1. mgr. 129. gr. oml.
Ákærandi mælir fyrir um það hvaða gögn verði færð fram og hvaða vitni
verði leidd af hálfu ákæruvalds, sbr. 2. mgr. 128. gr. oml. og Hrd. 1992, bls.
1639 (1642).15 Ákærði og skipaður verjandi hans hafa sama rétt af hálfu
ákærða, sbr. b, c og d-lið 3. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög
14 Sjá greinargerð með lögum nr. 19/1991, sérprentun dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, bls.
118.
15 Sjá einnig greinargerð með lögum nr. 19/1991, sérprentun dóms- og kirkjumálaráðuneytis-
ins, bls. 61.
56