Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Side 26

6.2 Er unnt að dæma afslátt, ef hans hefur ekki verið krafíst berum
orðum?
6.2.1 Almennt
Eins og áður segir, er það fremur sjaldgæft, að höfð sé uppi berum orðum
afsláttarkrafa í gallamálum. Mjög er það misjafnt, hverjar afleiðingar það hefur
haft í einstökum dómsúrlausnum, að ekki var gerð berum orðum krafa um
afslátt. Er þá ýmist, að dómstólar hafa talið sér heimilt í einstökum tilvikum að
dæma afslátt eða ekki.
6.2.2 Afsláttur ekki dæmdur, þar sem hans var ekki krafíst
Finna má dómsúrlausnir, þar sem dómstólar hafa ekki talið sér heimilt að
dæma afslátt, af því að hans var ekki krafist. IH 1985 580 (Garðstígur) var höfð
uppi skaðabótakrafa, en af þeirri kröfu var sýknað, þar sem ekki voru fyrir
hendi skilyrði skaðabóta. Þá sagði í dóminum, að ekki væri unnt að dæma
kaupanda afslátt, þar sem hans hefði ekki verið krafist, sbr. 113. gr. laga nr.
85/1936 (nú 111. gr. laga nr. 91/1991). Hér virðist ótvírætt byggt á því, að gera
þurfi með skýrum hætti kröfu um afslátt, svo unnt sé að dæma slíka kröfu.
H 1993 1693 (Akurholt) er athyglisverður um þetta atriði. Þar segir, að í
héraðsdómsstefnu komi fram, að krafa kaupenda sé byggð á reglum skaða-
bótaréttar og dómvenjum íslensks réttar um bótaábyrgð seljanda á göllum í
fasteignaviðskiptum og sé í greinargerð í héraði vísað til 1. og 2. mgr. 42. gr.
laga nr. 39/1922. Það sé þó ekki reifað eða rökstutt í sóknargögnum, að þau
krefjist afsláttar af kaupverði, ef bótakrafa þeirra nái ekki fram að ganga, og
hafi gagnaöflun í héraði ekki verið við það miðuð. Við munnlegan málflutning
þeirra í héraði hafi því verið haldið fram, að krafa þeirra væri krafa um bætur
eða afslátt, en því hafi verið mótmælt af hálfu seljanda. Við munnlegan flutning
málsins fyrir Hæstarétti hafi einnig komið fram af hálfu kaupenda, að í
kröfugerð þeirra fælist krafa um skaðabætur eða afslátt af kaupverði. Af hálfu
seljenda sé því mótmælt, að krafa kaupenda hafi að geyma kröfu um afslátt og
því haldið fram, að málið verði ekki dæmt á þeim grundvelli í Hæstarétti.
Héraðsdómur hafi hafnað því, að krafa kaupenda fæli í sér kröfu um afslátt, og
hafi því ekki dæmt um slíka kröfu. Hér sé um nýja málsástæðu að ræða fyrir
Hæstarétti, sem áskilnaður hafi ekki verið gerður um í áfrýjunarstefnu og ekki
sé hennar getið í greinargerð áfrýjenda fyrir Hæstarétti. Þá segir, að í forsendum
að niðurstöðu héraðsdóms komi fram, að krafa kaupenda sé krafa um bætur. Sé
ljóst, að héraðsdómur hafi hafnað því, að krafa kaupenda (áfrýjenda) sé
jafnframt krafa um afslátt, og hafi hann því ekki dæmt um kröfugerð áfrýjenda
á þeim grundvelli. Sé hér um að ræða nýja málsástæðu fyrir Hæstarétti, og sé
skilyrðum 45. gr. laga nr. 75/1973 um Hæstarétt Islands ekki fullnægt svo, að
afstaða verði tekin til hennar í málinu.
6.2.3 Afsláttur dænidur, þótt hans hafí ekki verið krafíst
Fleiri eru hins vegar þær dómsúrlausnir, þar sem dómstólar hafa talið sér
176