Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Page 4

því að svo hafi ekki verið auk þess sem sérstaklega er tekið fram í dóminum að
ekki sé „fallist á þann skilning ákærðu að þessi dómur Hæstaréttar hafi falið í
sér úrlausn um stjómskipulegt gildi 7. gr. laga nr. 38/1990“ og ennfremur að
lagagreinin sé stjómskipulega gild.
A þeim tíma sem leið á milli þessara tveggja dóma Hæstaréttar deildu menn
hart um stjórnskipulegt gildi 7. greinarinnar auk þess að deila af sömu hörku og
fyrr um þýðingu og réttmæti kvótakerfisins svokallaða.
Aður en lengra er haldið er rétt að taka fram, til þess að forða hugsanlegum
misskilningi, að hefði sá sem þetta ritar átt hlut að niðurstöðu í Vatneyrarmálinu
hefði hann líklega orðið í anda meirihluta dómsins. Það breytir engu um það að
dómurinn veldur þó nokkurri umhugsun.
Aður en fiskveiðistjómarlögunum var breytt í ársbyrjun 1999 höfðu hliðstæð
ákvæði um takmörkun fiskveiða og voru í 5. gr. og eru í 7. gr. verið í gildi í
lögum eða reglugerðum lítið breytt frá ámnum 1983-1984. Þessar takmarkanir
voru í fyrsta lagi að leyfi til veiða voru bundin við skipaeign á tímabilinu frá 1.
nóvember 1982 til 31. október 1983, eins og fyrr greindi, og í öðru lagi var
réttur til aflahlutdeildar miðaður við afla sömu skipa á tímabilinu frá 1. nóvem-
ber 1980 til 31. október 1983. Síðan var það árið 1990 að aflahlutdeild var gerð
framseljanleg og varð þannig hægt að flytja hana á milli skipa um tíma eða
varanlega. Aðallega var því um ræða tvenns konar takmarkanir, önnur á skipum
en hin á fiski.
Niðurstaða Hæstaréttar í þessum tveimur málum var að sú takmörkun að
binda veiðileyfi við skip bryti í bága við stjómarskrána en í lagi væri stjóm-
arskrárinnar vegna að binda úthlutun aflaheimilda hverju sinni við ákveðin
skip, en í raun em það þau skip sem að veiðum voru á tímabilinu frá 1. nóv-
ember 1982 til 31. október 1983 eða skip sem í þeirra stað hafa komið.
Nú má spyrja er hægt að koma þessu heim og saman? Eru þessar takmarkanir
ekki svo eðlisskyldar að brjóti önnur þeirra í bága við stjórnarskrána þá hljóti
hin að gera það líka? Eða er það ef til vill svo þegar annarri hefur verið rutt úr
vegi með lagasetningu þá geti hin staðið áfram, því að þá hafi takmarkanirnar í
heild verið skomar niður um helming eða einhvem annan ákveðinn
hundraðshluta?
Menn þurfa með einhverjum hætti að komast yfir skip til þess að stunda
veiðar og lítið gagn er í því að eiga skip sem ekki má fiska á. Það skiptir ekki
máli hvort skipin eru keypt af þeim sem hafa yfir kvóta að ráða eða þeim sem
hafa það ekki. Kvótinn sjálfur er metinn sjálfstætt til verðs eftir lögmálum
markaðarins og sýnist ekki vera bundinn verði skipanna sjálfra. Þótt svo sé þá
er skipaeign og aflahlutdeild í raun ein heild þegar til kastanna kemur. Það er
að vísu hægt að selja eða leigja hvort fyrir sig en menn veiða ekki nema hafa
hvorutveggja.
Hvaða ójafnræði var þá leiðrétt með lögunum frá 1999. Því er væntanlega
svarað í dómi Hæstaréttar þegar segir: „Samkvæmt 5. gr. laga nr. 38/1990, eins
og henni var breytt með 1. gr. laga nr. 1/1999, getur hver sá íslenskur ríkis-
72