Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Side 30

lögum. í 9. gr. samningsfyrirmyndar OECD er bæði gert ráð fyrir formlegum
ráðum vegna eignarhlutahlutfalls og atkvæðisréttar og raunverulegum ráðum
sem stjórnendur í félögum. Með beinum áhrifum er átt við t.d. beina stjórn
móðurfélags á dótturfélagi, en óbeinum áhrifum t.d. tengsl í gegnum systur-
félög og milli móðurfélaga og dótturdótturfélaga.44
5.2 Gildissvið 1. mgr. 58. gr.
Fróðlegt er að skoða ákvæði 1. mgr. 58. gr. tskl. varðandi það atriði hvort
íslenska greinin nái eingöngu til viðskipta milli aðila í atvinnurekstri eða hvort
hún nái einnig til lögskipta milli manna utan rekstrar. Greinin nefnir ekki fyrir-
tæki á nafn og verður því að telja að hún geti einnig náð til viðskipta við eða á
milli einstaklinga utan rekstrar, enda styðst slíkur skilningur við upphafsákvæði
greinargerðar með frumvarpi til 1. nr. 30/1970. I framkvæmd hefur greinin
einnig yfirleitt verið skilin þannig. Greinin hefur þó ekki verið talin heimila
leiðréttingu á lánskjörum þegar um hefur verið að ræða lán frá félagi til
aðaleiganda, sbr. t.d. áðurrakta úrskurði ríkisskattanefndar nr. 601/1980 og
146/1981. Þetta kann e.t.v. af stafa af því að gegnum tíðina hafa lán af þessu
tagi flokkast undir sérákvæði sem varasjóðsbrot, sbr. það sem áður var rakið um
uppruna 2. mgr. 58. greinar. í þessu sambandi má ennfremur minna á ákvæði 4.
mgr. 53. greinar tskl. sem komu inn í lögin með 5. grein laga nr. 97/1988 þar
sem kveðið var á um að skuldir og inneignir stjómarmanna og framkvæmda-
stjóra félaga og hluthafa í hlutafélögum teljist ekki með við útreikning verð-
breytingarfæslu nema þær séu vaxtareiknaðar.
Þá virðist einnig gæta nokkurs hiks hjá skattyfirvöldum að beita 1. mgr. 58.
greinar beint um viðskipti milli aðalhluthafa persónulega og hlutafélags hans
hins vegar, sbr. úrsk. yskn. nr. 15/1999.
Málavextir voru í stuttu máli þeir að hlutafélag aðalhluthafa (95%) keypti af honum
einbýlishús hans og fór með eignina sem rekstrareign hjá félaginu. Aðalhluthafinn
sem var jafnframt framkvæmdastjóri félagsins bjó áfram í húsinu. Hlutafélagið, sem
fékkst við rekstur ferðaskrifstofu, dró frá sem rekstrargöld hjá félaginu viðhalds-
kostnað, vaxtagjöld og fymingar af íbúðarhúsinu, en aðalhluthafinn taldi sér til tekna
2,7% af fasteignamati hússins í samræmi við skattmat ríkisskattstjóra vegna afnota
sinna af húsinu án endurgjalds, enda taldi hann afnot þessi hluta af launakjörum
sínum hjá félaginu. Skattstjóri tók upp skattframtal félagsins og felldi niður gjald-
færslu þess vegna íbúðarhússins. Forsendur hans voru þær að húsið teldist ekki til
fyrnanlegrar eignar skv. 32. gr. tskl. og ennfremur vísaði hann til „grunnreglu" 1.
mgr. 58. greinar. Yfirskattanefnd taldi að ráðningarkjör framkvæmdastjórans hefðu
vegna eignarráða hans yfir félaginu verið frábrugðin því sem almennt tíðkaðist við
43 Þar sem segir að greinin eigi við þegar fyrirtæki „í samningsríki tekur beinan eða óbeinan þátt
í stjóm eða yfirráðum fyrirtækis f hinu samningsríkinu, eða á, beint eða óbeint, hluta af fjármagni
þess; eða sömu aðilar taka beinan eða óbeinan þátt í stjóm eða yfirráðum fyrirtækis í samningsríki,
svo og fyrirtækis í hinu samningsríkinu, eða eiga, beint eða óbeint, hluta af fjármagni þeirra".
44 Sbr. Jan Pedersen: Transfer Pricing. 1998, bls. 171.
98