Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Page 67

Algengt er, að samið sé um hæð dráttarvaxta á þeim sviðum, sem það er
heimilt og eru þeir í þeim tilvikum hærri en þeir dráttarvextir, sem tilgreindir
eru að ofan. Ekki er hægt að segja um hvaða dráttarvexti er samið. í sjálfu sér
eru ekki aðrar takmarkanir að einkarétti á heimildum til þess að semja um hæð
dráttarvaxta en felast í 36. gr. samningalaga og öðrum ógildingarreglum þeirra
laga, en tekið skal þó fram, að í sænskum og norskum vaxtalögum eru sérstakar
ógildingarreglur, eins og fyrr er getið. Rætt hefur verið um það, hvort þörf sé á
að setja í vaxtalög annarra þjóða sérstaka ógildingarreglu, sem ætlað væri að
heimila að ógilda í heild eða að hluta samningsákvæði um dráttarvexti.15
Abendingar um þetta eru einkum komnar frá Finnlandi og byggjast á sjónar-
miðum um, að hin almenna ógildingarregla 36. gr. samningalaga sé ekki
nægjanleg til að tryggja réttaröryggi á þessu sviði.16 Ekki verður séð, að uppi
séu áform á öðrum Norðurlöndum um að hverfa frá frelsi til að semja um drátt-
arvexti.
Dráttarvextir samkvæmt 10. gr. vaxtalaga eru nú (september 2000) 23% á ári
og þá má leggja við höfuðstól á 12 mánaða fresti. I þessu felst, að standi vanskil
t.d. í 24 mánuði eru dráttarvextir í raun 25,6% á ári, standi þau í 36 mánuði eru
þeir 28,69% á ári og ef vanskil standa í 48 mánuði eru dráttarvextir í raun
32,21% á ári. Þetta eru óneitanlega háir dráttarvextir, einkum í ljósi þess að
hækkun vísitölu neyzluverðs miðað við síðasta tólf mánaða tímabil frá júní
2000 var 5,5%, en 4,3% ef einungis er tekin hækkun milli maí og júní og hún
uppfærð til tólf mánaða hækkunar. Fram hefur komið gagnrýni á heimildina til
að bæta dráttarvöxtum við höfðustól vegna þess hve dráttarvextirnir hækka við
það.17 Fullyrða má, að það eru ekki margir ávöxtunarmöguleikar, sem fela í sér
meiri ávöxtun fjár en þeir, sem felast í því að kaupa vanskilakröfur. Þetta er þó
eðli málsins samkvæmt áhættusamt, ef ekki eru öruggar tryggingar að baki
krafnanna.
Ef heimilað verður að semja um hærri dráttarvexti en leiða af 10. og 12. gr.
vaxtalaga (um síðamefndu greinina vísast þó til þess er síðar segir um hana) er
mikilvægt að lögfestar verði ákveðnar aðferðir við slíka samninga til þess að
haga megi kröfugerð í dómsmálum með þeim hætti, að ekki þurfi að tilgreina
hæð vaxta á hverju tímabili. Það skiptir miklu máli, að slíkt sé gert, enda myndi
annað leiða til aukinnar vinnu lögmanna, dómara og annarra, sem fást við úr-
lausn ágreiningsefna um peningakröfur og stórauka hættu á mistökum. Því er
lagt til, að ef heimilað verður að semja um dráttarvexti verði reglan á þessa leið:
15 Sbr. umfjöllunarefni á 35. Norræna lögfræðingamótinu í Osló 1999.
16 Sjá erindi Anne Ekblom-Wörlund á 35. Norræna lögfræðingamótinu í Osló 1999. í erindi
sínu, sem enn er óútgefíð af mótsstjóm, bendir hún á tvo finnska hæstaréttardóma, þar sem hafnað
var að lækka eða fella niður dráttarvexti, þótt tilefni haft verið til þess að hennar mati. Segja má þó,
að niðurstaðan í umræðunum hafi verið sú, að ekki væri ástæða til að setja slíka reglu í vaxtalögin,
heldur ætti að huga að reglum um aðferðina við að ákveða dráttarvexti í samningum.
17 A 113. löggjafarþingi var lagt fram þingmannafrumvarp þar sem lagt var til að þessi heimild
yrði afnumin, sbr. Alþingistíðindi 1990-91, A-deild, bls. 3853-3856.
135