Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Qupperneq 35

umgengst, nema seljandinn hafi við samningsgerð hvorki vitað né mátt vita að
hluturinn var keyptur í því skyni. 27
í rétti sumra rrkja hafa verið sett sérstök lög um neytendakaup. Sú leið var
ekki valin, hvorki hér á landi né í Noregi, við setningu nýrra kaupalaga heldur
er ákvæðum um neytendakaup skipað í almenn kaupalög. I sjálfu sér eru sér-
reglur um neytendakaup ekki ýkja margar í kpl. og flestar reglur laganna eiga
við hvort heldur um neytendakaup eða önnur kaup er að ræða. Það breytir hins
vegar ekki því að í lögunum er skýr aðgreining milli neytendakaupa og annarra
kaupa.
Tilgangurinn með sérreglum um neytendakaup er einkum sá að vernda
kaupanda sem stendur höllum fæti í samningssambandinu.28 í Sþ-sátt-
málanum er vikið að neytendakaupum í 1. tl. 2. gr.29 Það er meginregla sam-
kvæmt kpl. að ekki verður vikið frá ákvæðum laganna neytendum til tjóns. Sú
regla kernur fram í 1. mgr. 4. gr. Hins vegar er gert ráð fyrir því í tilteknum
ákvæðum laganna að ákvæðin um neytendakaup séu frávíkjanleg í ákveðnum
tilvikum, sbr. 2. mgr. 11. gr„ 2. mgr. 22. gr„ 2. mgr. 30. gr„ 4. mgr. 41. gr„ 4.
mgr. 67. gr. og 79. gr.30 Þar við bætist að stundum er ljóst af orðalagi einstakra
ákvæða að þau eru frávíkjanleg. Sem dæmi um þetta má nefna ákvæði 8. gr. kpl.
um viðbótarskyldu við sendingarkaup, ákvæði 1. mgr. 45. gr. um fjárhæð kaup-
verðs og ákvæði 49. gr. um gjalddaga.31
27 f neytendakaupum er ekki unnt að semja um eða bera fyrir sig kjör sem eru kaupanda óhag-
stæðari en leiða mundi af kpl., sbr. 1. mgr. 4. gr. laganna. Kaup á kröfum og réttindum teljast ekki
til neytendakaupa, sbr. 3. mgr. 4. gr. Það telst sala í atvinnustarfsemi þegar seljandinn eða um-
boðsmaður hans koma fram sem atvinnumenn í viðkomandi starfsemi, sbr. 4. mgr. 4. gr. í 2.
mgr. 5. gr. frv. til laga um fasteignakaup segir að ekki sé heimilt að víkja frá lögunum með
samningi í neytendakaupum ef það yrði óhagstæðara fyrir kaupanda. í skýringum við 5. gr. segir
að þessi skipan samrýmist ákvæðum nýrra laga um lausafjárkaup nr. 50/2000. Rök fyrir þessari
skipan séu fyrst og fremst þau að einstaklingum sem kaupa íbúðarhúsnæði fyrir sig og sína af
þeim sem selja þau sem hluta af atvinnustarfsemi sinni sé þörf á þeirri lágmarksvernd sem lögin
veiti. Bannið gegn þvf að víkja frá lögunum með samningi taki einungis til þeirra tilvika þegar
það yrði óhagstæðara fyrir kaupanda. í 6. gr. frv. er hugtakið neytendakaup skilgreint og er sú
skilgreining í samræmi við skilgreiningu 2. mgr. 4. gr. laga nr. 50/2000 og samrýmist þeirri skil-
greiningu á hugtakinu sem lögð hafi verið til grundvallar í íslenskum rétti a.m.k. síðustu 15 árin,
þ.e. frá því að breyting var gerð á lögum nr. 7/1936 með lögum nr. 11/1986. Sjá Alþt. 2001-
2001, þskj. 291, bls. 28 og 29.
28 Sjá um norskan rétt Erling Selvig: Kjppsrett til studiebruk, bls. 51.
29 Þar segir að sáttmálinn gildi ekki um sölu vöru sem keypt er til persónulegra nota vegna fjöl-
skyldu eða til heimilishalds nema seljandi á tímabilinu áður en eða þegar samningur var gerður
hvorki vissi né mátti hafa vitað að varan var keypt til einhverra slíkra nota.
30 í 2. mgr. 11. gr. kpl. segir: „Ef söluhlut í neytendakaupum skal senda til kaupanda má, þrátt fyrir
ákvæði 4. gr., semja um það að kaupandi greiði til viðbótar kaupverðinu kostoað vegna sendingarinnar".
31 í 1. mgr. 45. gr. segir: „Ef kaup eru gerð án þess að kaupverðið leiði af samningi skal kaupandi
greiða fyrir söluhlut það gangverð sem er á sams konar hlutum, seldum við svipaðar aðstæður, við
samningsgerðina, enda sé verðið ekki ósanngjamt. Ef ekki er um neitt slíkt gangverð að ræða skal
kaupandi greiða það verð sem sanngjamt er miðað við eðli hlutar, gæði hans og atvik að öðm leyti“.
Um neytendakaup sjá nánar Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 53-54.
29