Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Side 67

forsjá bamsins sem unnt væri að fullnusta í því rrki, þ.e. forsjárákvörðunin
verður að vera aðfararhæf í upprunaríkinu. Að því gefnu ber móttökuríkinu
almennt að verða við kröfu um afhendingu bams enda sé þá gengið út frá því
að ákvörðun í upprunaríkinu sé tekin á gmndvelli réttra laga og þeirrar meg-
inreglu að það sem barni er fyrir bestu skuli ráða niðurstöðu í máli er barnið
varðar. Á þetta reyndi í fyrmefndum dómi Hæstaréttar 12. september 2001 í
máli „fransk-íslenska drengsins“. Þar hafði áfrýjunardómstóll í París kveðið
upp úrskurð 4. júlí 2001 um að drengurinn skyldi sæta sameiginlegri forsjá
franskrar móður og íslensks föður eftir skilnað en eiga fasta búsetu hjá móður í
Frakklandi. Drengurinn kom til Islands 6. júlí 2001 til umgengni við föður en
sneri ekki aftur til Frakklands á þeim tíma sem kveðið hafði verið á um í úr-
skurðinum. Móðirin krafðist þess að henni yrði heimilað að fá drenginn tekinn
úr umráðum föður og afhentan sér með beinni aðfarargerð. Með vísan til Evr-
ópusamningsins og ákvæða laga nr. 160/1995 þótti ljóst að dómstólum á íslandi
bæri að fallast á kröfu móðurinnar og koma fram fullnustu ákvörðunar um fasta
búsetu drengsins í Frakklandi.
4.3 Nánar um Haagsamninginn
Haagsamningurinn skuldbindur á hinn bóginn móttökuríki til að hlutast til
um að barni, sem flutt er með ólögmætum hætti til þess ríkis eða er haldið þar,
verði skilað til upprunaríkis þar sem bamið átti búsetu rétt áður en hin ólög-
mæta athöfn hófst, án tillits til þess hvort fyrir hendi sé fullnustuhæf ákvörðun
í því ríki. Skilyrði fyrir beitingu Haagsamningsins er að brottnám eða hald
á barni sé ólögmætt samkvæmt lögum upprunaríkisins. Með afhendingu er
ekki tekin afstaða til þess hver sé réttmætur forsjáraðili barns heldur er á því
byggt að úr þeirri spurningu verði skorið í uppmnaríkinu, þ.e. því samningsríki
sem á lögsögu um málefni bamsins. Haagsamningurinn tekur því jafnt til til-
vika þar sem foreldrar eru enn í hjúskap, forsjá bama er sameiginleg eftir hjú-
skaparslit eða þegar óleyst er úr forsjárágreiningi í upprunaríkinu. Aðalatriðið
er að komið sé í veg fyrir að annað foreldrið geti upp á sitt eindæmi numið bam
á brott úr því ríki sem það á fasta búsetu í eða haldið því í öðm ríki áður en leyst
verður með lögmætum hætti úr ágreiningi um forsjá þess eða búsetu. Við
meðferð málsins í uppmnaríkinu getur síðan verið ákveðið að bam skuli lúta
forsjá þess foreldris sem nam það á brott eða hélt því en þá lýkur málinu með
löglegri ákvörðun þar til bærra dómstóla eða stjómvalda og í framhaldi fer
bamið til móttökuríkisins á nýjan leik en í það skiptið í fullum rétti viðkomandi
foreldris. Á þetta reyndi meðal annars í dómi Hæstaréttar 20. júní 2000 í máli
nr. 181/2000 (,,Spánarmálinu“). Þar höfðu íslensk kona og spænskur maður
gert með sér skilnaðarsamning á Spáni. Fram kom í samningnum að tveir synir
þeirra, fæddir 1987 og 1990, skyldu vera í umsjá móður, undir vernd hennar og
yfirráðarétti en þó lúta sameiginlegu foreldravaldi beggja foreldra samkvæmt
spænskum lögum. Móðirin flutti með bömin til Islands og braut þannig á for-
sjárrétti föður að áliti spænskra yfirvalda. Hæstiréttur taldi því brottflutninginn
61