Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Qupperneq 84

9. HLUTVERK MÓTTÖKUSTJÓRNVALDA
Ekki verður skilið við umfjöllun um Evrópusamninginn og Haagsamninginn
án þess að minnast á mikilvægi móttökustjórnvalda eða miðstjómvalda eins og
þau eru gjaman nefnd (Central Authorities), við meðferð mála á grundvelli
samninganna. A hverju aðildarríki að samningunum hvílir skylda til að tilnefna
móttökustjómvald sem hér á landi er dómsmálaráðuneytið samkvæmt 5. gr.
laga nr. 160/1995. Aðildarríkjum er hins vegar frjálst að ákveða hverjir fara
með þetta umboð enda heyrir það ýmist undir dómsmálaráðuneyti, utanríkis-
ráðuneyti eða sérstakar stofnanir í hverju ríki fyrir sig. Meginhlutverk móttöku-
stjómvalda er að taka við erindum á grundvelli samninganna og framsenda þau
hlutaðeigandi yfirvöldum þar á meðal beiðnir um afhendingu barna, veita öðr-
um móttökustjórnvöldum, dómstólum og einstaklingum aðstoð og miðla upp-
lýsingum um mál sem heyra undir samningana. Móttökustjórnvöld skulu eiga
samvinnu hvert við annað um framangreind atriði og gegna að öðru leyti þeim
skyldum sem samningarnir leggja þeim á herðar.
Samkvæmt framansögðu tekur dómsmálaráðuneytið til meðferðar beiðnir
um afhendingu bama frá móttökustjórnvöldum annarra samningsríkja. Ráðu-
neytið getur eftir atvikum stuðlað að sátt í máli (með eða án milligöngu lög-
manna málsaðila) eða synjað um frekari meðferð vegna formgalla svo sem í
þeim tilvikum þegar fyrir liggur að samningamir eru ekki í gildi milli Islands
og viðkomandi upphafsríkis. Eins og áður er komið fram hefur ráðuneytið leitt
fjögur mál til lykta með þessum hætti en í einu þeirra var þó fallið frá beiðni
vegna fjárskorts umsækjanda. Þá lýkur máli án afskipta dómstóla. Athuga
ber í þessu sambandi að með sáttameðferð hjá móttökustjómvaldi og möguleg-
um töfum vegna frekari gagnaöflunar er gengið á áðurnefndan sex vikna frest
sem ríki hafa til að ljúka málsmeðferð.
I öðmm tilvikum útvegar ráðuneytið umsækjanda lögmann hér á landi sé
þess óskað en hann leggur síðan fram beiðni um innsetningargerð fyrir héraðs-
dómi í því umdæmi þar sem bamið dvelst. Ráðuneytið getur einnig, bæði áður
og eftir að mál berast héraðsdómi, hlutast til um og aðstoðað við nauðsynlega
gagnaöflun til þess að dómstólum sé fært að komast að niðurstöðu í hverju máli
fyrir sig. Á slíka aðstoð móttökustjómvalds reyndi við dómsmeðferð í „Spán-
armálinu“ og „Noregi 1“ en í þeim málum voru lagðar fram yfirlýsingar
spænskra og norskra yfirvalda um að flutningur hlutaðeigandi barna til íslands
hefði falið í sér brot á forsjárrétti þess foreldris sem yfirgefið var samkvæmt
lögum ríkjanna og ákvæðum Haagsamningsins.
Samkvæmt lögum nr. 160/1995 er það ekki formskilyrði að beiðni um af-
hendingu bams berist dómstólum hér á landi í gegnum dómsmálaráðuneytið. í
þeim tilvikum þegar svo er ekki er hins vegar brýnt að dómstólar tilkynni dóms-
málaráðuneytinu um beiðni þótt engin lagaskylda hvíli á dómstólum að þessu
leyti því að eftir sem áður gegnir ráðuneytið mikilvægum skyldum gagnvart
öðrum móttökustjórnvöldum samkvæmt lögunum sem og Evrópuráðinu og
78
J