Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 36

sínum, þ.m.t. bameignum.46 Bezt er að skýra hvers konar hagsmunir þetta eru
með vísan til dóma:
Rt. 1999, bls. 203
A árinu 1985 var gerð ófrjósemisaðgerð á A að beiðni hans. Aðgerðin var fram-
kvæmd af lækni á sjúkrahúsinu S. A árinu 1996 gat A heilbrigt barn með konu
nokkurri, sem hann síðar gekk að eiga. A höfðaði mál á hendur eiganda sjúkra-
hússins, S, og krafðist skaðabóta vegna fjárhagslegs tjóns, sem hann taldi sig hafa
orðið fyrir og myndi verða fyrir við meðgöngu, fæðingu og þó aðallega útgjöld við
að ala barnið upp. Byggði hann kröfu sína á því, að læknir sá, sem framkvæmt hefði
aðgerðina, hefði sýnt af sér saknæmt gáleysi, sem leiddi til þess, að ófrjósemis-
aðgerðin misheppnaðist. Af hálfu S var viðurkennt, að um gáleysi læknisins hefði
verið að ræða og það hefði verið vinnuveitandi hans. S hafnaði samt bótaskyldu, þar
sem skaðabótareglur vemduðu ekki þá hagsmuni, sem tjón varð á. í dómi Hæsta-
réttar Noregs segir m.a., að úrlausn málsins byggist að verulegu leyti á gildismati,
og að þeir hagsmunir, sem hér um ræði, verði ekki metnir til fjár með venjulegum
hætti. Því væri eðlilegast með hliðsjón af hagsmunum barnsins, foreldranna og
samfélagsins að viðurkenna ekki almennt séð, að skaðabótareglur veittu þeirri bóta-
kröfu vernd, sem uppi væri höfð í málinu. Einnig var tekið fram í dóminum, að mörg
vandamál væru samhliða því að leggja til grundvallar reglur skaðabótaréttar í mál-
inu, t.d. að því er varðaði skyldu til að takmarka tjón (fóstureyðing), eða frádráttur
frá skaðabótum vegna hagræðis, sem tjónvaldur kynni að hafa skapað tjónþolanum.
Var S því sýknað af kröfunum.
Til eru ýmis sambærileg eldri mál, sem dæmd hafa verið í Danmörku með
sama hætti, sbr. UfR 1954, bls. 540 og UfR 1961, bls. 239.47
3.2.4.4 Hagsmunir, sem almennt njóta verndar, en falla utan verndar-
andlags skaðabótareglna af sérstökum ástæðum
Þótt um sé að ræða hagsmuni, sem almennt njóta vemdar skaðabótareglna,
getur verið að háttsemi tjónþola leiði til þess, að hann geti ekki krafið um bætur.
Hér er ekki átt við tilvik, sem viðtekið hefur verið að fella undir reglur um eigin
sök eða meðábyrgð tjónþolans, heldur tilvik þar sem ekki er eðlilegt, að hann
beri fyrir sig reglur, sem leggja kunna t.d. athafnaskyldur á þann, sem telja má
tjónvald. Hér er einkum vísað til tilvika, þar sem maður hefur orðið fyrir tjóni
á stað, þar sem hann á alls ekkert lögmætt erindi. Víst er að mikið þarf til að
koma, svo tjónþoli teldist ekki eiga bótarétt, þ.e. ef sannað er að háttsemi
46 Asbjurn Kjonstud: „Erstatning for feilslátt familieplanlegging - særlig om utgifter til underhold
av velskapt barn, som fpdes efter „mislykket" sterilisering eller abort“. Lov og Rett, 1991, bls. 131-
136.
47 A. Vinding Kruse: „Erstatningsansvarets grænser". Juristen. 1957. bls. 521-541. í greininni
fjallar Vinding Kruse sérstaklega um dóminn í UfR 1954, bls. 540 (bls. 521-524 í greininni). Hann
gagnrýnir ekki niðurstöðuna en forsendur dómsins og lýsir því viðhorfi sínu, að niðurstaðan hefði
átt að vera reist á því, að þeir hagsmunir, sem um ræðir, nytu ekki vemdar skaðabótareglna.
340