Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 76

Algengast er að það reyni á framangreind ákvæði í dómaframkvæmd um refsi-
verða háttsemi opinbers starfsmanns. Hér skulu tekin dæmi um nýlega dóma.40
í H 1995 2610 var K, fyrrum forstöðumanni hagdeildar Búnaðarbanka Islands, gefið
að sök að hafa í starfi sínu með kerfisbundnum og skipulegum færslum á innistæð-
um á milli fimm gjaldeyrisreikninga sinna í bankanum og um leið með misnotkun á
aðstöðu sinni í trúnaðarstarfi og sem eigandi gjaldeyrisreikninganna komið fram,
sjálfum sér til ávinnings og bankanum til samsvarandi tjóns, stórfelldum hækkunum
á skráðum gjaldeyrisinnstæðum sínum, samtals a.m.k. 20-25 milljónir króna um-
fram hagstæðustu ávöxtunarkjör bankans. I ákæru var ofangreind háttsemi aðallega
talin varða við 249. gr. hgl., sbr. 138. gr., en til vara við 139. gr. hgl. Héraðsdómur
sýknaði ákærða. Hæstiréttur féllst ekki á röksemdir héraðsdóms og sakfelldi ákærða
m.a. með eftirgreindum athugasemdum: „Ákærði gegndi stöðu yfirmanns hjá Bún-
aðarbanka íslands. Var hann bundinn trúnaðarskyldum við bankann, sem honum bar
að virða í starfi sínu og utan þess, sbr. 28. gr. laga nr. 38/1954 um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins. Viðskipti hans við gjaldeyrisdeild voru afbrigðileg að því leyti,
að hann naut sérstakra kjara umfram aðra viðskiptamenn, sem veitt voru á kostnað
bankans. Verður að álykta, að ákærði hafi einkum fengið þessi kjör vegna þess að
hann var starfsmaður bankans. [...] Heimildir þær, sem ákærði hafði frá stjómendum
bankans til að ávaxta fé sitt á innlendum gjaldeyrisreikningum, leystu hann á engan
hátt undan trúnaðarskyldum sínum gagnvart bankanum. Hlaut honum fljótlega að
verða ljóst, að hin eindregna kaupmennska hans á áhættu bankans væri ósam-
rýmanleg stöðu hans í bankanum og að umfang viðskiptanna væri orðið annað en
það, sem stjómendurnir gerðu sér grein fyrir, þegar við hann var samið um sérstök
kjör. [...] Þegar allt þetta er virt, er óhjákvæmilegt að líta svo á, að ákærði hafi
misnotað aðstöðu sína sér til ávinnings og tjóns fyrir bankann og um leið brotið
gegn starfsskyldum sínum. Telst brot hans því varða við 249. gr. almennra hegn-
ingarlaga nr. 19/1940, sbr. 138. gr. laganna".
í H 1998 583 var B, sveitarstjóri Reykhólahrepps, ákærður fyrir umboðssvik, fjár-
drátt og brot á lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda, „framin í opinberu starfi“.
Samkvæmt 1. kafla ákæru var honum gefið að sök að hafa veðsett fasteign hreppsins
án heimildar hreppsnefndar til tryggingar láni hjá Byggðastofnun sem fyrirtæki
undir stjóm og í eigu ákærða tók. Þá var honum í A-lið II. kafla ákæru gefið að sök
að hafa dregið sér andvirði tveggja lána Byggingarsjóðs verkamanna til sveitarsjóðs
samkvæmt veðskuldabréfum sem ákærði gaf út í nafni hreppsins. í héraðsdómi kom
fram að á sveitarstjóranum hefðu hvílt „réttindi og skyldur starfsmannalaga og
sveitarstjómarlaga“. Hæstiréttur vék ekki sérstaklega að stöðu ákærða samkvæmt
ákvæði 138. gr. hgl„ en tók fram að auka bæri refsingu hans eftir ákvæðinu, enda
hefði hann framið „öll brot sín í opinberu starfi“.
í H 2000 838 var R ákærður fyrir tollalagabrot og skjalafals í opinbem starfi með
því að hafa sem deildarstjóri hjá tollstjóranum í Reykjavík afskrifað 90% af verði
40 Sjá hér einnig eftirfarandi dóma þar sem reynt hefur á 138. og/eða 139. gr. hgl.: H 1981 430, H
1983 1074, H 1988 990, H 1988 1049, H 1989 512, H 1994 1130, H 1995 3025 og dóm
Héraðsdóms Reykjavíkur 3. júlí 2002 í máli nr. S-1393/2002.
380
i