Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 62

unum er rakið að tilgangur þeirra sé einkum sá að útfæra viss atriði í stefnu-
áætlun ríkisstjómarinnar gegn efnahagsbrotum frá júní 1997. Þá sé ætlunin með
breytingunni að aðlaga danskan rétt að milliríkjasamningum í baráttunni gegn
mútuþægni sem gerðir hafi verið á vettvangi Evrópusambandsins, Efnahags- og
framfarastofnunar Evrópu (OECD) og Evrópuráðsins.18 Ganga verður út frá því
til samanburðar að gildissvið 128. og 129. gr. hgl. sé þrengra enda ná þær, eins
og önnur ákvæði XIV. kafla hgl., aðeins til starfsmanna hins opinbera hér á
landi sem framkvæma verkefni á vegum íslenskra yfirvalda. Það má hins vegar
benda á að starfsmaður hins opinbera hér á landi, sem kann að falla undir
íslensku ákvæðin, getur haft á hendi verkefni sem hafa beina eða óbeina þýð-
ingu fyrir erlenda eða alþjóðlega hagsmuni, s.s. með þátttöku í tvíhliða eða
fjölþjóðlegum samningaviðræðum.19
I annan stað er vakin athygli á því að í 144. gr. dönsku hgl. er orðalagið
„uberettiget“ notað til að lýsa ólögmæti þeirrar háttsemi sem ákvæðið fjallar
um. í 128. gr. hgl. er hins vegar notað mun óskýrara orðalag, þ.e. „sem hann á
ekki tilkall til“. Af hálfu fræðimanna hefur þetta orðalag þó verið skýrt þannig
að um sé að ræða „óréttmætan ávinning“. Þá þurfi slíkt „tilkall“ oftast að byggj-
ast á beinum lagaákvæðum en kunni þó einnig að helgast af fyrirmælum yfir-
boðara (einkum ráðherra) eða venju. Utiloki þetta skilyrði að saklausar gjafir
sem ekki geti skaðað embættisfærsluna, t.d. tækifærisgjafir í þakklætisskyni
fyrir vel unnin störf í tilefni af afmæli, stöðuskiptum eða lausn úr starfi, falli
undir 128. gr. hgl.20
18 Sjá hér nánar eftirfarandi tilvísun: Forslag til Lov om ændring af straffeloven. Lagt fram 6. október
1999 (www.ft.dk/Samling/19991 /lovforslag_som_fremsat/L 15.htm).
19 Vakin skal athygli á því að með 2. gr. laga nr. 147/1998 var 109. gr. hgl., sem fjallar um hinar
svonefndu „aktívu mútur“, breytt á þann veg að með því er nú þeim refsað sem gefur, lofar eða býður
opinberum starfsmanni gjöf eða annan ávinning til að fá hann til að gera eitthvað eða láta eitthvað
ógert sem „tengist opinberum skyldum hans“. Þá var bætt við svohljóðandi ákvæði sem nýrri 2. mgr:
„Sömu refsingu skal sá sæta sem beinir slíku að erlendum opinberum starfsmanni eða starfsmanni
opinberrar alþjóðastofnunar í því skyni að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinn-
ingi í alþjóðaviðskiptum". Fyrir ofangreinda breytingu var það skilyrði að „greiðslan" til starfsmanns-
ins myndi leiða til athafnar eða athafnaleysis af hans hálfu sem hefði í för með sér að hann „með því
bryti gegn starfsskyldu sinni“. Lög nr. 147/1998 voru sett í því skyni að fullgilda samning um baráttu
gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskiptum sem undirritaður
var í París 17. desember 1997. í athugasemdum greinargerðar með frumvarpi því er varð að lögunum
sagði m.a. svo: „Þáttur í verknaðarlýsingu 109. gr. hegningarlaga er að viðkomandi starfsmaður brjóti
gegn starfsskyldum sínum með því að gera eitthvað eða láta eitthvað ógert. Þannig væri væntanlega
refsilaus greiðsla til opinbers starfsmanns fyrir athöfn eða athafnaleysi sem er utan verkahrings hans.
Að þessu leyti er verknaðarlýsing mútusamningsins rýmri, en þar segir í c-lið 4. mgr. 1. gr. að með
því „að vinna eða láta ógert að vinna einhver þau verk sem tengjast opinberum skyldum" sé átt við
hvers kyns beitingu opinbers starfsmanns á stöðu sinni, hvort sem það er á valdsviði hans eða ekki“.
Um þá viðbót sem fólst í lögfestingu 2. mgr. 109. gr. hgl. sagði svo í frumvarpinu: „Við aðlögun refsi-
laga að mútusamningnum þykirekki koma til álita að veitt verði ríkari refsivemd gegn mútugreiðslum
til erlendra starfsmanna en á við um innlenda opinbera starfsmenn. Því er talið nauðsynlegt að gerðar
verði breytingar á 109. gr. hegningarlaga þannig að sama verknaðarlýsing eigi við hvort heldur
opinberi starfsmaðurinn er innlendur eða erlendur". Sjá hér Alþt. 1998-1999, A-deild, bls. 825.
20 Jónatan Þórmundsson: sama rit, bls. 381.
366