Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 75

2.6.1 Efnisatriði verknaðarlýsingar og álitaefni við skýringu
Ákvæði 137. gr. hgl. hefur það að nokkru leyti að markmiði að vernda frið-
helgi einkalífs. Einnig má benda á þá hagsmuni sem tengdir eru bréflegum sam-
skiptamáta manna á milli og samskiptum manna með fjarskiptatækni, m.a. að
því er varðar viðskipti o.s.frv. í lögskýringargögnum er rakið að ákvæðið sam-
svari 139. gr. hegningarlaganna 1869 að því er póstmenn varði en áþekkum
ákvæðum sé einnig bætt við um símamenn. Þá eigi greinin einnig að sjálfsögðu
við um „loftskeytasendingar og útvarpstilkynningar“.39
Hafa verður í huga að sú þróun hefur átt sér stað í póst- og fjarskiptamálum
hér á landi að slík þjónusta hefur verið að færast úr hendi hins opinbera til
einkaréttarlegra aðila sem annast þjónustuna á grundvelli opinberra leyfa, sbr.
t.d. lög nr. 142/1996, um póstþjónustu, og lög nr. 107/1999, um fjarskipti. Það
er því álitaefni hvort ekki sé nauðsynlegt að taka afstöðu til þess hvort refsi-
ábyrgð samkvæmt 137. gr. hgl. skuli einnig taka til þeirra aðila sem fengið hafa
leyfi til póstdreifingar eða til að annast fjarskiptastarfsemi á grundvelli opinbers
leyfis og teljast því ekki opinberir starfsmenn í hefðbundnum skilningi, sjá hér
hins vegar sérákvæði 187. gr. almennra hegningarlaga.
2.7 Ákvæði 138. og 139. gr. hgl.
138. gr.
Nú hefur opinber starfsmaður gerst sekur um refsilagabrot með verknaði, sem telja
verður misnotkun á stöðu hans, og við því broti er ekki lögð sérstök refsing sem
broti í embætti eða sýslan, þá skal hann sæta þeirri refsingu, sem við því broti liggur,
en þó svo aukinni, að bætt sé við hana allt að helmingi hennar.
139. gr.
Hafi opinber starfsmaður, í öðrum tilfellum en lýst er hér að framan, misnotað stöðu
sína sér eða öðrum til ávinnings eða til þess að gera nokkuð það, sem hallar rétt-
indum einstakra manna eða hins opinbera, þá varðar það sektum eða fangelsi allt að
2 árum.
2.7.1 Efnisatriði verknaðarlýsingar og dómaframkvæmd
Ákvæði 138. gr. hgl. hefur að geyma sérstaka refsihækkunarheimild í þeim
tilvikum þegar opinber starfsmaður hefur gerst sekur um refsilagabrot með
verknaði sem telja verður misnotkun á stöðu hans og við því broti er ekki lögð
sérstök refsing sem broti í embætti eða sýslan. Þá er gert ráð fyrir þeirri aðstöðu
í 139. gr. hgl. að opinber starfsmaður hafi í öðrum tilfellum en lýst er í XIV.
kafla laganna misnotað stöðu sína sér eða öðrum til ávinnings eða til þess að
gera nokkuð það sem hallar réttindum einstakra manna eða hins opinbera.
39 Alþt. 1939, A-deild, bls. 379.
379