Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 49

3.6 Reglur sem hafa sömu eða hliðstæð markmið og reglur um sennilega
afleiðingu
Eins og fyrr greinir er hlutverk skilyrðisins um sennilega afleiðingu það, að
takmarka umfang skaðabótaábyrgðar, bæði ábyrgðarinnar sem slíkrar og einnig
bótafjárhæðar, þótt slíkt sé án efa sjaldgæfara.67 Skilyrðið um sennilega afleið-
ingu er sett til vemdar hagsmunum hins bótaskylda. Inntak þess hlýtur því að
ráðast af mati á því hvar sé sanngjamt að draga mörkin milli ábyrgðar hans og
þeirra hagsmuna tjónþola að fá bætt tjón sitt að fullu. Þessi rök fyrir skilyrðinu,
og það hagsmunamat sem á því er reist, eykur skilning á því, að mörk skaða-
bótaábyrgðar, sem reist eru á skilyrðinu um sennilega afleiðingu, kunni að fær-
ast til eftir eðli tjóns og eftir sakarstigi, eins og getið er að framan.
Nokkrar reglur skaðabótaréttar hafa sama eða hliðstætt markmið og reglur
um sennilega afleiðingu. Nægir að nefna reglur um vemdartilgang skaðabóta-
reglna, sem áður er vikið að. Þá er regla 24. gr. skaðabótalaga einnig mikilvæg
í þessu sambandi, en fullyrða má að svið hennar skarist að einhverju leyti við
reglur um sennilega afleiðingu. I 24. gr. segir m.a. svo:
Lækka má bótafjárhæð eða fella niður skaðabótaábyrgð ef ábyrgðin yrði hinum
bótaskylda svo þungbær að ósanngjamt má telja eða álíta verður að öðru leyti
skerðingu eða niðurfellingu sanngjama vegna mjög óvenjulegra aðstæðna. Þegar
metið er hvort ástæða sé til að beita heimildinni skal líta til þess hve mikið tjónið er,
eðlis bótaábyrgðar, aðstæðna tjónvalds, hagsmuna tjónþola, vátrygginga aðilja og
annarra atvika.
Reglan heimilar ekki aðeins að lækka bótafjárhæð, heldur einnig að fella niður
skaðabótaábyrgð, en slík beiting reglunnar myndi vafalaust mjög fátíð. Hún
veitir því í sjálfu sér sömu heimildir og dómstólar hafa, ef þeir komast að þeirri
niðurstöðu, að á skorti, að tjón sé sennileg afleiðing háttsemi, sem fer í bága við
reglur um bótagrundvöllinn.
Enginn vafi er á því, að við mat á því hvort beita eigi heimildum þeim, sem
mælt er fyrir um í 24. gr. til lækkunar bóta eða niðurfellingar á bótaábyrgð, eigi
að líta til sakarstigs, enda beinlínis tekið fram að líta eigi til eðlis bótaábyrgðar.
Annað atriði, sem líta á til, er hvemig háttað sé vátryggingum aðilja, þ.e. tjón-
valds og tjónþola. Eðlilegt er að spurt sé, hvort tilvist vátrygginga, t.d. ábyrgðar-
trygginga að baki tjónvaldi, eigi að hafa áhrif á mat á því, hvort skilyrðinu um
sennilega afleiðingu sé fullnægt. Talið hefur verið, að ekki sé unnt að draga
þessa ályktun af dönskum dómum.68 Það verður þó að telja ólíklegt, að tilvist
67 A. Vinding Kruse: Erstatningsretten, bls. 164.
68 Bo von Eyben og Hans Henrik Vagner: Lærebog i erstatningsret, bls. 280, en þar vitna höfundar
m.a. í dóm í UfR 1989, bls. 278, þar sem tveir drengir 4 og 6 ára vom dæmdir bótaskyldir vegna
umtalsverðs tjóns (u.þ.b. Ikr. 7.000.000), sem varð er þeir komust inn í minkabú og hleyptu út um
2000 minkum. Tjónið varð er minkar sluppu, sumir drápust, skinn annarra, sem fangaðir vom
skemmdust, en mest var tjónið þó vegna þess að skráðar ræktunarupplýsingar um hvem mink fóm
forgörðum er þeir sluppu úr búmnum, sem upplýsingamar vom festar við. Fram kemur í dóminum,
að ábyrgðartrygging að baki drengjunum myndi aðeins bæta tjón að fjárhæð u.þ.b. Ikr. 300.000.
353