Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 69

2.4.1 Efnisatriði verknaðarlýsingar
Akvæði 134. gr. hgl. hefur að geyma sérákvæði um ólögmæta nauðung opin-
bers starfsmanns. I lögskýringargögnum er rakið að um sé að ræða efnislega
samhljóða ákvæði og 225. gr. hegningarlaganna 1869. Fjalli ákvæðið um „sams-
konar skerðingu athafnafrelsis sem 225. gr. [fjalli um], en brotið [sé] framið hér
með misbeitingu opinbers starfs“.31 Ákvæðið hefur að geyma sérhæfða lýsingu
á broti opinbers starfsmanns sem annars myndi falla undir hið almenna ákvæði
um ólögmæta nauðung, sbr. 225. gr. almennra hegningarlaga. Þó er gerð sú
krafa að nauðungarverknaður hins opinbera starfsmanns feli í sér misnotkun á
stöðu hans.
Samkvæmt orðalagi 135. gr. hgl. virðist ákvæðið hafa að geyma lýsingu á
refsiverðri þátttöku opinbers yfirmanns í lögbroti undirmanns. í lögskýringar-
gögnum kemur fram að brot þetta sé fullframið þegar hinn opinberi starfsmaður
hefur „leitast við“ að fá undirmann sinn til þess að fremja afbrotið án tillits til
þess hvort viðleitnin hafi borið árangur eða ekki. Er þetta í samræmi við orðalag
ákvæðisins, þ.e. „eða leitast við að koma honum til að fremja slíkt brot“. Athygli
er vakin á því að danskir fræðimenn hafa lagt til grundvallar við skýringu sam-
svarandi 151. gr. dönsku hgl. að ekki sé skilyrði refsiábyrgðar að háttemi undir-
manns sé afleiðing af einhvers konar skipun yfirmanns.32
2.5 Ákvæði 136. gr. hgl.
136. gr.
Opinber starfsmaður, sem segir frá nokkru, er leynt á að fara og hann hefur fengið
vitneskju um í starfi sínu eða varðar embætti hans eða sýslan, skal sæta fangelsi allt
að einu ári. Hafi hann gert það til þess að afla sér eða öðrum óréttmæts ávinnings,
eða noti hann slíka vitneskju í því skyni, má beita fangelsi allt að 3 árum.
Sömu refsingu skal sá sæta, sem látið hefur af opinberu starfi og eftir það segir frá
eða misnotar á ofangreindan hátt vitneskju, sem hann hafði fengið í stöðu sinni og
leynt á að fara.
2.5.1 Efnisatriði verknaðarlýsingar
Ákvæði 136. gr. hgl. hefur að geyma almennt refsiákvæði um brot opinberra
starfsmanna á þagnarskyldu. í lögskýringargögnum er áréttað að greinin taki til
„allra opinberra starfsmanna“. Þá segir þar að háttsemi samkvæmt ákvæðinu sé
tvennskonar: ,,a) að segja frá einhverju því, sem leynt á að fara, og b) að nota
slíka vitneskju til að afla sér eða öðrum óréttmæts ávinnings, og þarf hann ekki
að vera fjárhagslegs eðlis“.33
Við skýringu refsiákvæða XIV. kafla hgl. verður að hafa í huga að á einstaka
hópa starfsmanna ríkisvaldsins eru lagðar margvíslegar skyldur með lögum.
31 Alþt. 1939, A-deild, bls. 378.
32 Sjá hér Vagn Greve, Gorm Toftegaard Nielsen & Asb jorn Jensen: sama rit, bls. 96.
33 Alþt. 1939, A-deild, bls. 378.
373