Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 67

kærumála.12 Þá hafa eftirlitsaðilar þeirra ekki þau úrræði sem MDE hefur yfir
að ráða til að knýja aðildarríkin til að hlíta úrlausnum sínum. Af þessu leiðir að
ríki fara stundum seint eða jafnvel aldrei að úrlausnum þeirra, enda þótt slíkt
verði að telja til undantekningartilvika.
Á vettvangi ILO er litið á verkfallsréttinn sem réttindi stéttarfélaganna eða
hópréttindi (collective rights) á meðan MDE virðist ganga út frá þeirri forsendu
að um sé að ræða rétt einstaklinganna (individual rights). Þegar fjallað er um
verkfallsréttinn er þannig komið inn á flókin skil eða eftir atvikum samspil
réttinda sem skilgreind hafa verið með mismunandi hætti, þ.e. einstaklingsrétt-
inda og hópréttinda annars vegar og borgaralegra og stjómmálalegra réttinda og
efnahagslegra og félagslegra hins vegar. Enda þótt réttindunum sé skipað í sátt-
mála samkvæmt hinni síðargreindu forsendu er þessi aðgreining ekki einhlít
eins og komið verður nánar að síðar.
2.2 Vernd verkfallsréttarins samkvæmt öðrum mannréttindasáttmálum
Félagafrelsisákvæði er einnig að finna í 4. mgr. 3. gr. Mannréttindayfirlýs-
ingar Sameinuðu þjóðanna (MSÞ) frá 1948 og 22. gr. Alþjóðasamnings Sam-
einuðu þjóðanna um borgaraleg og stjómmálaleg réttindi (ABSR) frá 1966 en
samkvæmt túlkun mannréttindanefndar samningsins fellur verkfallsrétturinn
utan gildissviðs ákvæðisins.13 Þessi afstaða mannréttindanefndarinnar hefur
reyndar verið mjög umdeild.14 Ákvæði 1. mgr. 8. gr. Alþjóðasamnings Samein-
uðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (AEFMR) frá
1966 mælir hins vegar beinlínis fyrir um vemd verkfallsréttarins. Nefnd sú sem
fylgist með framkvæmd samningsins hefur hins vegar ekki mótað inntak verk-
fallsréttarins með sambærilegum hætti og eftirlitsaðilar FSE og ILO. Helgast
það vafalaust af orðalagi ákvæðisins en þar segir að „ríki þau sem aðilar eru að
samningnum takist á hendur að ábyrgjast verkfallsrétt að því áskildu að honum
sé beitt í samræmi við lög viðkomandi lands“. I niðurstöðum sínum hefur
nefndin hins vegar oft vísað til niðurstaðna eftirlitsaðila ILO og byggt á þeim.15
Grundvallast sú afstaða á ákvæði 3. mgr. 8. gr. AEFMR þar sem segir að ákvæði
8- gr. heimili ekki ríkjum þeim sem eru aðilar að samþykkt ILO nr. 87 að gera
ráðstafanir eða beita lögum á þann hátt að það myndi skaða það sem tryggt er í
þeirri samþykkt. Þeir sáttmálar sem hér verður fjallað um eru þar af leiðandi
þeir sem væntanlega reynir helst á varðandi inntak verkfallsréttarins og þá
spurningu að hvaða marki takmarkanir á verkfallsréttinum kunna að vera heim-
ilar hér á landi með tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga.
12 ísland hefur ekki fullgilt viðauka við FSE frá 1995 um kærurétt félagasamtaka. Félagasamtök
geta aftur á móti kært meint brot á samþykktum ILO um félagafrelsi til Albjóðavinnumálastofnun-
annnar. Þá geta ríki einnig beint kærum til ILO vegna brota á samþykktum stofnunarinnar, sbr. 26.
gr- stofnskrár ILO.
13 Sjá niðurstöðu í máli Alberta Union of Provisional Employees gegn Kanada, nr. 118/1992.
14 Sjá John Hendy: „The Human Rights Act, Article 11, and the Right to Strike", bls. 596-597.
15 Tonia Novitz: Intemational and European Protection of the Right to Strike, bls. 118 og 332.
277