Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 111

með lögum og því aðeins að uppfyllt væru sambærileg skilyrði og koma fram í
2. mgr. 11. gr. MSE. Talið var að hvorki ákvæði MSE eða umræddir alþjóða-
samningar útilokuðu að löggjafanum gæti verið rétt að grípa inn í einstaka
vinnudeilur með lagasetningu né að löggjafanum væri óheimilt að leggja tíma-
bundið bann við einstaka vinnustöðvunum. Hins vegar yrði að gera strangar
kröfur til slíkrar lagasetningar. Talið var að ekki væri hægt að útiloka að efna-
hagsleg áhrif verkfalla og verkbanna gætu verið svo alvarleg að ríkir almanna-
hagsmunir gætu réttlætt tímabundið bann við þeim.
Þessi niðurstaða samrýmist þeirri túlkun mannréttindadómstólsins, sem að
framan er rakin, að meðal þeirra atvika sem átt geta undir 2. mgr. 11. gr. MSE
er eitthvað sem nefna má „efnahagslega neyðarstöðu“. Hversu ríkir slíkir hags-
munir þurfa að vera er óljóst enda hafa engir dómar gengið um það enn hjá
mannréttindadómstólnum. Þá er enn óljóst í hversu ríkum mæli dómstóllinn
mun leyfa sér að endurskoða mat stjómvalda einstakra aðildarríkja á slíkri efna-
hagslegri stöðu, en af ákvörðun dómstólsins í máli Samtaka norskra úthafs-
starfsmanna gegn Noregi virðist þó mega ráða að dómurinn leggur efnislegt
mat á efnahagslegu rökin og réttmæti þeirra.
Svigrúm stjómvalda til að takmarka verkfallsréttinn er þannig nokkuð. Hins
vegar má færa rök fyrir því á grandvelli almennra sjónarmiða um góða stjóm-
sýslu og jafnræði að slík takmörkun verkfallsréttarins sem gerð er með lögum
verður að vera þannig fram sett að hún byggist á almennum sjónarmiðum sem
unnt er að beita á grundvelli fyrir fram gerðra leikreglna og er ekki atviksbund-
in eða bundin mjög þröngt skilgreindum og afmörkuðum aðstæðum sem koma
upp í einstökum kjaradeilum. Þannig má segja að þau ríki sem koma sér upp
kerfi þvingaðrar gerðarmeðferðar (eins og algengt er í Evrópu) geta undir
vissum kringumstæðum, sem nánar er kveðið á um í almennum lögum, ákveðið
að vísa deilum til slíkrar meðferðar í þeim tilvikum er deiluaðilar í kjaradeilu
sýnast ekki ætla að ná saman. Það hlýtur hins vegar að teljast miklum mun vafa-
samara að löggjafinn geti beitt slíkum aðferðum án þess að slíkar leikreglur
liggi áður fyrir um það hvenær og hvemig slíkum heimildum verði beitt. Þess
vegna verður að teljast æskilegt, ef slrk heimild á annað borð á að vera til staðar,
að löggjafinn setji sér almennar leikreglur um beitingu hennar og hlutist ekki til
um einstakar kjaradeilur nema á grundvelli slíkra leikreglna. Undir þetta sjón-
armið tekur Hæstiréttur í sjómannamálinu þó að það væri ekki talinn svo alvar-
legur ágalli á málatilbúnaði stjómvalda að aðalkröfur Alþýðusambands Islands
væru teknar til greina.
Komi til þess að sjómannamálið hljóti efnislega umfjöllun mannréttinda-
dómstólsins er hugsanlegt að í slíkri niðurstöðu muni felast frekari leiðbeining
um hversu víðtækt svigrúm stjómvöld hafa til að bregðast við því sem þau telja
vera „efnahagslega neyðarstöðu“. Þá er þess að vænta að í slíkri umfjöllun fáist
úr því skorið hvort íslenska kerfið, þar sem lög eru sett á einstakar vinnudeilur
án stuðnings frá almennu kerfi leikreglna sem settar hafa verið fyrir fram,
standist 11. gr. MSE.
321