SunnudagsMogginn - 16.05.2010, Qupperneq 33
16. maí 2010 33
varðar,“ útskýrir Finnur. „Þessa dagana erum við að
klára vistvæn skilyrði, eða viðmið í 12-14 vöruflokk-
um,“ en Ríkiskaup bjóða út í alls 19 vöruflokkum.
„Hver flokkur – t.d. húsgögn eða upplýsinga-
tæknivörur – nær yfir mjög margar vörur og við setjum
almenn viðmið sem ná yfir öll helstu umhverfismál
sem snerta viðkomandi vöruflokk.“
Að mörgu þarf að huga svo að viðmiðin stangist ekki
á við lög og reglur sem gilda á Evrópska efnahagssvæð-
inu um frjáls viðskipti. „Við getum tekið dæmi af ljós-
ritunarpappír til að skýra hversu flókið þetta er,“ segir
Finnur. „Það má ekki fara fram á að hann sé ekki
bleiktur með klór því sú krafa á ekki við um sjálfa vör-
una, heldur framleiðsluferilinn. Hins vegar má tilgreina
að ekki megi vera klór í honum – það snertir sjálfa eig-
inleika vörunnar. Það skiptir líka máli í þessu sam-
bandi hvort verið er að kaupa vöru, verktöku eða
þjónustu. Allt verður að orða á ákveðinn hátt miðað við
það. Þess vegna förum við ekki mikið út fyrir það sem
Evrópusambandið og Norðurlöndin hafa gert, því við
vitum að þau hafa þróað viðmið sem eru innan laga-
rammans.“
Ekki að finna upp hjólið
Annað dæmi er umhverfismengun sem
hlýst af flutningi vara en Finnur
bendir á að óleyfilegt sé að setja sem
skilyrði að vara sé ekki flutt um lang-
an veg, sem vissulega myndi hjálpa
íslenskum framleiðslufyrirtækjum. „Það væri dulin
samkeppnishindrun skv. Evrópusáttmálanum. Við
verðum að hafa kröfurnar þannig að hægt sé að bjóða
vörurnar út á Evrópska efnahagssvæðinu, og það mega
ekki vera hindranir sem útiloka erlendar vörur inn á
markaðinn.“
Hins vegar megi gera ítarlegar kröfur um hvers eðlis
vörurnar eigi að vera, sem hafi verið nýtt til að ýta
undir innlenda framleiðslu í öðrum löndum. „Þekkt-
asta dæmið er matvæli og rekstur mötuneyta. Í Svíþjóð
hafa verið sett skilyrði um að á matseðli í grunnskólum
séu epli á borðum frá ágúst og fram í nóvember, en á
þeim tíma er uppskerutími fyrir epli í Skandinavíu.
Eftir þetta tímabil má bjóða upp á banana eða aðra
ávexti, enda eru þeir þá ekki í samkeppninni við eplin.
Það væri hægt að grípa til svona ráða til að hjálpa ís-
lenskum fyrirtækjum.“
Gera má ráð fyrir að vistvænu viðmiðanna fari fljót-
lega að sjá stað í útboðum á vegum ríkisins, en nú þeg-
ar hefur Reykjavíkurborg horft til þeirra í útboði um
ræstingar í leikskólum. Samhliða verður upplýsingum
um það sem er að gerast í þessum málum í Evrópu og
Skandinavíu miðlað til opinberra kaupenda og selj-
enda, m.a. í gegn um heimasíðu verkefnisins,
www.vinn.is. „Það er mikilvægt að fólk viti að við er-
um ekki að finna upp hjólið í þessu hér á Íslandi,“ segir
Finnur. „Þetta er margreynt og við tökum upp það sem
hefur reynst vel annars staðar. Í framhaldinu væri svo
auðvitað frábært ef stærstu fyrirtækin á Íslandi tækju
sig saman um að nota þessi skilyrði, því þannig yrði
þróunin ennþá hraðari.“
En hvað með viðbrögð þeirra sem selja vörur og
þjónustu? Eru fyrirtækin sátt við að verið sé að setja
þeim ný skilyrði í opinberum útboðum?
„Andrúmsloftið í samfélaginu er þannig að fólk er
fylgjandi þessu,“ svarar Finnur. „Þegar við fórum af
stað árið 2002 var þetta eins og að berjast við vind-
myllur en nú er rekið á eftir okkur með fyrstu við-
miðin. Fyrirtæki sem eru komin áleiðis í sínu umhverf-
isstarfi segja: „Við erum búin að fara í gegnum okkar
vinnu – af hverju eru kröfurnar ekki komnar?““
Hann viðurkennir þó aðspurður að þetta sé ekki al-
gilt. „Sum fyrirtæki eru ábyggilega pirruð enda sjá þau
að umhverfisstarf gengur út á að nota minna af öllu.
Þau spyrja sig e.t.v. af hverju þau eigi að stuðla að
minni notkun og draga þannig úr eigin sölu. Það er líka
meðvituð ákvörðun hjá sumum að fara ekkert í þetta
umhverfisdót. Þau trúa því að hinn markaðurinn, sem
ekki setur umhverfisskilyrði, sé nægilega stór fyrir þau
og þá er það bara í lagi.“
Hins vegar segist hann klárlega skynja hugarfars-
breytingu í fyrirtækjum varðandi umhverfismál. „Bara
það að vottuð fyrirtæki eru farin að auglýsa að þau séu
með Svaninn eins mikið og þau gera ýtir undir aukinn
áhuga á málaflokknum. Fólk er farið að upplifa um-
hverfismálin sem gæðamál og stöðugt fleiri líta þau já-
kvæðum augum.“
Morgunblaðið/Ásdís
landi, t.d. meðal prentsmiðja og ræst-
ingarþjónusta, en þar er áhuginn fyrir
vottun mikill þessa daga. „Það er
augljóst að drifkrafturinn fyrir
þessum aukna áhuga núna er vist-
væn innkaupastefna ríkisins. Fyrirtæki
vilja skapa sér sérstöðu og sjá Svans-
vottun sem tækifæri í kreppunni.“
Hvað varðar kostnað fyrirtækjanna
við vottunina segir Anne Maria tölu-
verðs misskilnings gæta varðandi það
hver hann sé. „Fyrirtækin halda að
þetta sé dýrara en það er í raun.
Kostnaður vegna Svansvottunar er
óverulegur í samanburði við annan
kostnað við markaðssetningu. Fyrir
flest íslensk fyrirtæki er árgjald Svans-
ins sambærilegt einni auglýsingu í dag-
blaði, en verðmæti merkisins í raun
mun meira. Í mínu heimalandi, Finn-
landi, er Svansmerkið meðal tíu sterk-
ustu vörumerkjanna. Við höfum ekki
náð þeim árangri á Íslandi en tækifærin
eru fyrir hendi og núna erum við að
komast á flug.“
Næsta skref er að kynna merkið bet-
ur fyrir neytendum. „Þannig hjálpum
við fyrirtækjunum við markaðssetningu
á vörunum, því merkið er einskis virði
nema fólk viti fyrir hvað það stendur.
Ég held að áhugi neytenda muni aukast
á næstunni. Það er mikill áhugi meðal
fólks á hollara mataræði, lífrænni
ræktun og fleiru í þeim dúr. Heilsa
snýst ekki bara um matvæli heldur líka
aðrar vörur í daglegu lífi okkar, s.s.
snyrtivörur, sápur og hreinsiefni sem
stundum innihalda hættuleg efni.
Svanurinn auðveldar fólki að velja
öruggar vörur því vottun tryggir lág-
mörkun hættulegra efna í fram-
leiðsluferlinu.“